Hoe help ik iemand die te maken heeft (gehad) met oplichting of fraude?

Oplichters doen zich vaak voor als een betrouwbare organisatie, zoals een bekende winkel of bank. Ze worden steeds beter in het maken van bijvoorbeeld nepmails, waardoor iedereen slachtoffer kan worden van oplichting.

Jouw naaste kan zichzelf de schuld geven dat hij of zij niet beter heeft opgelet. Dit terwijl iedereen slachtoffer kan worden van oplichting. Het idee dat de oplichting voorkomen had kunnen worden, kunnen gevoelens van schaamte en schuld sterker maken.

Oplichters zijn vaak erg goed in het winnen van vertrouwen. Jouw naaste kan hierdoor een flinke deuk in het vertrouwen en een gevoel van onveiligheid krijgen. Dit heeft verschillende mogelijke gevolgen, zoals:

• steeds meer op zichzelf gaan leven,
• overal gevaar gaan zien, en/of
• weinig tot niets meer durven doen.

Behalve mogelijke gevoelens van onveiligheid, schaamte en schuld, kan de situatie ook voor stress zorgen. Bijvoorbeeld als jouw naaste twijfelt over aangifte doen. Dit alles kan ervoor zorgen dat jouw naaste heftige emoties laat zien. Het is goed om te weten dat dit niet persoonlijk bedoeld is.

Houd er rekening mee dat geen één situatie hetzelfde is. Iedereen kan anders op oplichting of fraude reageren en ook de gevolgen zijn voor iedereen anders.

De situatie kan ook op jou diepe indruk maken. En je kunt bijvoorbeeld boos worden op de oplichter.

Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat jouw naaste meemaakt of heeft meegemaakt. En daarbij zijn of haar emoties te erkennen.

Jouw naaste kan bang zijn om niet serieus te worden genomen. Ga ervan uit dat hij of zij de situatie niet overdrijft. Probeer vooral heel goed te luisteren en het eigen tempo van erover vertellen te respecteren.

Je kunt vragen of jouw naaste er behoefte aan heeft om te praten over wat er gebeurd is. En over de gevoelens die hierdoor zijn ontstaan.

Sommige mensen praten hier graag over. Anderen liever niet, omdat dit bijvoorbeeld opnieuw voor verdriet zorgt. Door het te vragen kan jouw naaste zelf vertellen wat hij of zij fijn vindt.

Voor jouw naaste is het heel fijn te weten dat je betrokken bent bij zijn of haar situatie. Je kunt dit laten zien door bijvoorbeeld te zeggen:

• ''Ik zie hoe erg het voor je is'',
• ''Ik vind het verschrikkelijk dat jij dit hebt meegemaakt'', of
• ''Hoe kan ik er voor je zijn?''

Voor jouw naaste is het belangrijk te weten dat je er voor hem of haar bent. En dat hij of zij er niet alleen voor staat.

Het is heel normaal als je niet goed weet wat je voor jouw naaste kan doen. Je kunt altijd vragen hoe je hem of haar kan steunen. Zo kan hij of zij zelf aangeven waar behoefte aan is.

Een luisterend oor of arm om de schouder kan al voldoende zijn. Maar jouw naaste kan het bijvoorbeeld ook fijn vinden als je helpt bij:

• het blokkeren van de pinpas/creditcard,
• het verzamelen van bewijsmateriaal, of
• het doen van aangifte bij de politie.

Je kunt voorstellen om dit samen te doen. Het is daarbij wel belangrijk dat je jouw naaste uiteindelijk laat bepalen wat er wel en niet gebeurt.

Natuurlijk wil je heel graag dat jouw naaste zich snel beter voelt. En mogelijk denk je daarom al snel in oplossingen. Maar sommige gevolgen, zoals verlies van geld, kunnen niet direct worden opgelost. En voor het herstel van jouw naaste is het vooral belangrijk dat zijn of haar gevoelens worden erkend.

Voor mogelijke schuldgevoelens geldt hetzelfde. Wat er gebeurd is, is natuurlijk nooit de schuld van jouw naaste en dit besef is belangrijk voor het herstel. Toch kun je beter zeggen "Het is niet jouw eigen schuld", dan "Je moet je niet schuldig voelen". Ook het schuldgevoel kun je namelijk niet zomaar wegnemen; dit heeft tijd nodig om te verminderen.

Je steunt jouw naaste al heel veel door een luisterend oor te bieden. En hem of haar het gevoel te geven er niet alleen voor te staan.

Wees niet bang om te blijven zeggen dat het nooit de schuld is van jouw naaste. Ook al is dat misschien wat hij of zij denkt. Dit besef is heel belangrijk voor het herstel.

Het is ook belangrijk om zijn of haar emoties te erkennen. Daarom kun je beter "Het is niet jouw schuld" zeggen dan "Je moet je niet schuldig voelen." Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; het heeft vaak tijd nodig om te verminderen.

Mogelijk vindt jouw naaste het fijn als je meedenkt over hoe je het gevoel van veiligheid kunt herstellen. Bijvoorbeeld door samen te lezen waar je een oplichter aan kunt herkennen.

Ontdek meer over de betekenis, vormen en voorbeelden van fraude.

Je kunt jouw naaste vertellen over de rechten die hij of zij heeft. Zoals het recht op aangifte doen en een mogelijke schadevergoeding.

Je kunt jouw naaste vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt jouw naaste:

• verhalen van anderen die oplichting of fraude meemaakten;
• organisaties die contact met lotgenoten organiseren;
• organisaties die professionele hulp en advies bieden;
• informatie over zijn of haar rechten, het strafproces en mogelijke schadevergoeding;
• informatie over melding of aangifte doen, en
• meer informatie over oplichting en fraude.

Zijn jullie jonger dan 18 jaar? Vraag dan hulp van een volwassene die jullie allebei vertrouwen. Zeker bij het doen van aangifte is het slim om een volwassene mee te laten gaan.

Het kan voor jouw naaste pijnlijk zijn als je de situatie of zijn of haar emoties bagatelliseert. Ook als het al jaren geleden gebeurde. Probeer geen uitspraken te doen waardoor jouw naaste het gevoel krijgt niet serieus te worden genomen. Zoals:

• "Het had veel erger kunnen aflopen."
• "Het is nu al zo lang geleden."

Het kan lastig zijn om te weten wat je het beste kunt zeggen. En hoe dat wat je zegt op jouw naaste overkomt.

Sommige uitspraken kun je heel goed bedoelen maar kunnen toch kwetsen, en zelfs schadelijk zijn. Bijvoorbeeld omdat je het zelf niet hebt meegemaakt, en toch zegt dat je snapt hoe hij of zij zich voelt. Probeer erop te letten dat je dit soort uitspraken voorkomt.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is:

"Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is (geweest). Ik vind het heel erg dat dit jou is/wordt aangedaan en ben er voor je als je erover wil praten."

Sommige vragen of opmerkingen kunnen overkomen alsof jouw naaste de oplichting had kunnen voorkomen en/of zelf schuldig is. Zoals:

• "Heb je de bank dan niet gebeld om te checken of het wel klopte?"
• "Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, is dat het vaak ook."
• "Ging er geen belletje rinkelen toen hij steeds opnieuw om geld vroeg?"

Lees meer over victim blaming om te voorkomen dat je het schuldgevoel van jouw naaste onbedoeld vergroot.

Het verhaal dat jouw naaste je vertelt, kan bestaan uit losse stukjes van herinneringen. Mogelijk wil je proberen om hier een logisch verhaal van te maken door alle feiten helder te krijgen. Maar dit is niet nodig en vaak ook niet mogelijk.

Te veel vragen stellen, of vragen stellen waar twijfel uit kan blijken, kan kwetsen en schuldgevoelens versterken.

Het is het belangrijkst dat jouw naaste serieus genomen wordt.

Lees meer over victim blaming om te voorkomen dat je het schuldgevoel van jouw naaste onbedoeld vergroot.

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste de beste manier is om met de gebeurtenis om te gaan. Toch heeft iedereen zijn eigen tempo en eigen manier hierin. Probeer daarom geen uitspraken te doen als:

• "Je moet je gevoelens niet wegstoppen."
• "Je moet wel gewoon huilen, hoor."
• "Als je er niet over praat, kun je het ook geen plek geven."

Mogelijk denk je te weten welke acties voor jouw naaste het beste zouden zijn. Toch is het belangrijk dat je hem of haar zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt. Zeg bijvoorbeeld niet: "Je moet echt naar de politie gaan." Of "Nu wordt het echt tijd om weer eens op pad te gaan."

Probeer altijd de grenzen en het eigen tempo van jouw naaste te respecteren, in plaats van te pushen.

Het is heel logisch dat je de situatie van jouw naaste misschien met iemand wilt delen. Bijvoorbeeld om te kunnen bespreken wat een goede volgende stap kan zijn. Toch is het verhaal iets persoonlijks, waar je met respect mee om moet gaan. Vraag dus altijd eerst aan jouw naaste of het oké is dat je dit met een ander deelt.

Het is begrijpelijk dat je jouw naaste zo goed mogelijk wil helpen. Toch is het belangrijk om je te blijven beseffen dat jouw hulp als vriend(in), familielid of collega goed genoeg is. Je bent geen hulpverlener of psycholoog en die rol hoef je ook niet aan te nemen.