Hoe help ik iemand na een verkeersongeval?

Jouw naaste kan zich onder andere angstig, machteloos en boos voelen. Daarnaast zijn er veel dingen om het ongeval heen die stress kunnen geven. Denk aan het regelen van een schadevergoeding, een mogelijk strafproces, lichamelijke beperkingen of onbegrip vanuit de omgeving.

Ook kan het zijn dat jouw naaste niet de erkenning en hulp ontvangt van organisaties, terwijl dit wel zou moeten. Hierdoor kan hij of zij het gevoel krijgen voor een tweede keer slachtoffer te worden. Op deze pagina op Slachtofferwijzer lees je meer over secundaire victimisatie, zoals we dat noemen.

Een strafzaak kan bij jouw naaste voor veel boosheid en verdriet zorgen. Een strafproces duurt vaak lang, de straf is vaak laag en de dader komt vaak snel weer vrij. Dit kan een gevoel van onmacht en oneerlijkheid geven.

Heeft de persoon die het ongeval veroorzaakte expres de wet overtreden, bijvoorbeeld met roekeloos rijgedrag? Dan kan het nog moeilijker zijn om te leren omgaan met de gevolgen van het ongeval. En om de straf voor de dader te accepteren.

Door zo'n moeilijke strafzaak kunnen psychische klachten erger worden. Ook kan jouw naaste hierdoor meer schommelen in zijn of haar gedrag en gevoelens.

Op onze website (Fonds Slachtofferhulp) lees je meer over roekeloos rijgedrag.

Na een verkeersongeval kan het leven voor alle gezinsleden veranderen.

Mogelijk ontstaan er geldproblemen, omdat jouw naaste niet meer kan werken. Verder speelt onzekerheid een grote rol. Hoe snel en/of veel zal iemand herstellen, en wat zegt dit over de toekomst? Dit zijn vragen waar gezinsleden dag in dag uit mee bezig kunnen zijn.

Het is goed om dit te beseffen. En om oog te hebben en houden voor alle leden van het gezin.

Het is goed te beseffen dat een verkeersongeval op meerdere vlakken grote gevolgen kan hebben.

Zo kunnen er geldproblemen ontstaan. Bijvoorbeeld wanneer jouw naaste (tijdelijk) niet meer kan werken. Of als er hoge kosten zijn voor aanpassingen in huis.

Het kan ook zijn dat de zorg voor de kinderen ineens veel zwaarder wordt. Of dat jouw naaste er psychische klachten aan overhoudt.

Behalve de directe gevolgen van een verkeersongeval, kunnen ook deze dingen voor jouw naaste moeilijk zijn om te accepteren. En om hier een weg in te vinden. Erkenning en steun vanuit de sociale omgeving is dan ook heel waardevol.

Een plotseling verlies heeft veel invloed op iemands leven. Jouw naaste kan zich onder andere verdrietig, machteloos en boos voelen. Daarnaast zijn er veel dingen om het verlies heen die extra emoties en stress kunnen geven. Denk aan een strafzaak of onbegrip vanuit de omgeving.

Het is goed om te beseffen dat heftige uitingen niet persoonlijk bedoeld zijn. En dat jouw steun heel waardevol is voor jouw naaste. Direct na het verlies, maar ook later.

Het plotselinge karakter van het verlies van een dierbare kan leiden tot ernstige psychische klachten. Zoals PTSS, complexe rouwklachten en depressiviteit. Jouw naaste kan bijvoorbeeld last krijgen van black-outs, angsten of slecht kunnen slapen.

Behalve een luisterend oor kan psychische hulp dan veel steun geven.

Jouw naaste kan bang zijn voor herhaling van de gebeurtenis. En hierdoor overbezorgd raken over de mensen in zijn of haar omgeving. Dit is een natuurlijke reactie die meestal vanzelf weer minder wordt.

Een strafzaak kan bij jouw naaste voor veel boosheid en verdriet zorgen. De straf kan in zijn of haar ogen geen recht doen aan het overlijden van zijn of haar dierbare. Dit geeft dan vaak een gevoel van onmacht en oneerlijkheid, want zo'n verlies blijft levenslang bij je.

Heeft de persoon die het ongeval veroorzaakte expres de wet overtreden, bijvoorbeeld met roekeloos rijgedrag? Dan kan het nóg moeilijker zijn om te leren omgaan met het verlies. En om de straf voor de dader te accepteren.

Door zo'n moeilijke strafzaak kunnen psychische klachten erger worden. Ook kan jouw naaste hierdoor meer schommelen in zijn of haar gedrag en gevoelens.

Op onze website (Fonds Slachtofferhulp) lees je meer over roekeloos rijgedrag.

De invloed op het leven van jouw naaste is groot. Zeker bij zo'n plotseling verlies als door een verkeersongeval. Zijn er meerdere dierbaren bij het ongeval overleden? Dan kan het rouwproces nog moeilijker zijn.

Steun vanuit de sociale omgeving is hierbij heel waardevol. Net als begrip voor het feit dat iedereen anders rouwt. Want de een wil graag over de overleden persoon praten, de ander zoekt liever afleiding. Iedereen heeft hierin zijn eigen manier en ook zijn eigen tempo.

De situatie kan ook op jou diepe indruk maken. En je kunt bijvoorbeeld boosheid voelen naar de persoon die het ongeval veroorzaakte.

Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat jouw naaste denkt en voelt. En probeer daarbij zijn of haar gevoelens te erkennen.

Het is ook voor jou heftig om te horen dat jouw naaste een verkeersongeval heeft meegemaakt. Of dat jouw naaste door een verkeersongeval een dierbare is verloren. Het is normaal dat je niet goed weet wat je moet zeggen. Wees niet bang om dit aan te geven.

Een eerste reactie zou kunnen zijn: ''Ik vind het zo erg voor je. Ik ben er voor je als je erover wilt praten of hulp nodig hebt.''

Laat weten dat alle gevoelens en emoties er mogen zijn. Jouw naaste kan bijvoorbeeld last hebben van boosheid, stress of angst.

Erken alle gevoelens die naar boven komen. Ook als je ze zelf niet begrijpt, bijvoorbeeld wanneer jouw naaste bang is dat er opnieuw een ongeval zal gebeuren.

Voor jouw naaste is het heel fijn te weten dat je betrokken bent bij zijn of haar situatie. Je kunt dit laten zien door bijvoorbeeld te zeggen:

• ''Ik zie hoe erg het voor je is'',
• ''Ik vind het verschrikkelijk dat jij dit mee moet maken'', of
• ''Hoe kan ik er voor je zijn?''

Het is heel normaal als je niet direct weet hoe je jouw naaste kunt steunen. Wees niet bang om dit te vragen. Zo kan hij of zij zelf vertellen welke hulp prettig of nodig is.

Zo kan het bijvoorbeeld fijn zijn om dingen uit handen te nemen. Om samen te kijken wat er mogelijk is aan schadevergoeding. Of simpelweg om een luisterend oor te bieden.

Hulp aanbieden met de gewone dingen kan prettig zijn. Vraag of je jouw naaste kunt helpen met bijvoorbeeld boodschappen doen, koken of de kinderen van school halen. Op deze manier kan hij of zij zelf vertellen welke hulp fijn is.

Na een verkeersongeval kan jouw naaste last hebben van angsten. Een verkeersslachtoffer kan bang zijn om weer (alleen) in de auto te stappen. En een nabestaande kan bang zijn dat nog meer dierbaren een verkeersongeval krijgen.

Je kunt jouw naaste vragen hoe je hierbij zou kunnen helpen.

Blijft hij of zij last houden van ernstige angstklachten en is er mogelijk meer hulp nodig? Dan zou je kunnen vertellen over de RijZeker-training van de ANWB of over behandelingen van trauma zoals EMDR.

Is het verkeersongeval veroorzaakt door iemand die het ongeval ook niet heeft gewild? Contact tussen jouw naaste en de veroorzaker zou kunnen helpen bij de verwerking. Het verschilt wel per persoon en per situatie of hier behoefte aan is. Je zou jouw naaste hier voorzichtig naar kunnen vragen.

Je kunt jouw naaste vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt jouw naaste:

• verhalen van anderen die een verkeersongeval meemaakten of hierdoor een dierbare verloren;
• organisaties die contact met lotgenoten organiseren;
• organisaties die professionele hulp en advies bieden;
• informatie over zijn of haar rechten, het strafproces en mogelijke schadevergoeding, en
• meer informatie over verkeersongevallen.

Probeer erop te letten dat de andere gezinsleden jouw hulp mogelijk ook nodig hebben. Vraag hoe het met hen gaat en of je zou kunnen helpen. Ook als de kinderen al volwassen zijn.

Jouw steun is direct na de gebeurtenis heel waardevol, maar vaak ook lang daarna nog. Een verkeersongeval kan namelijk zorgen voor blijvende verandering en het herstel kan lang duren. Net als het rouwproces, als er iemand door het ongeval is overleden.

Probeer daarom te blijven vragen hoe het gaat, en of en hoe je zou kunnen helpen.

Je kunt je onzeker voelen om jouw naaste voor het eerst te zien na het verlies. Dit is een natuurlijk en logisch gevoel. Het is belangrijk om toch te proberen contact te zoeken. Voor mensen die iets vreselijks hebben meegemaakt, kan het pijnlijk zijn om het gevoel te krijgen te worden ontweken.

Mogelijk neemt jouw naaste niet uit zichzelf contact met je op. Het kan zijn dat hij of zij hier wel behoefte aan heeft, maar dat dit veel energie kost. Het is goed om dit te beseffen.

Je kunt altijd laten zien dat je hem of haar graag steunt. Bijvoorbeeld door te vragen of en hoe je jouw naaste zou kunnen helpen. Zo kan hij of zij zelf zeggen of hier, op dat moment, behoefte aan is of niet.

Sommigen vinden het prettig om over het slachtoffer te praten, herinneringen op te halen en iemands naam te blijven noemen. Voor anderen geeft dit juist veel verdriet. Door te vragen wat jouw naaste fijn vindt, kun je er op de gewenste manier voor hem of haar zijn.

Zijn er kinderen bij betrokken? Ook kinderen komen bij het verlies van een dierbare in een rouwproces. De meeste kinderen zijn sterk en kunnen zoiets goed verwerken. Sommigen zullen wat meer steun nodig hebben.

Naast het verwerken van het verlies, moeten ouders vaak ook veel regelen na het overlijden van een dierbare. Hierdoor kunnen kinderen het gevoel krijgen ook hun ouders een beetje te verliezen. Het is goed om dan extra oog te hebben voor hun rouwproces.

Het kan zijn dat kinderen vragen hebben over het ongeval of over de dood. Kinderen geven het vaak zelf aan als ze meer willen weten. Het is belangrijk dat er dan ruimte is om eerlijk over de gebeurtenis te praten.

Verder kun je als naaste steun geven door het leven voor de kinderen zo normaal mogelijk door te laten gaan. En om leuke dingen te blijven doen.

Het is handig om de sterfdag en de verjaardag van het slachtoffer op te schrijven. Zodat je jouw naaste op die dagen kunt bellen, een kaartje kunt sturen of op bezoek kunt gaan.

Het kan lastig zijn te bepalen wat je precies moet zeggen of schrijven. Je kunt altijd zeggen dat je het verschrikkelijk vindt dat het is gebeurd. En dat je aan hem of haar denkt. Zo laat je jouw betrokkenheid zien.

Soms kun je de dingen die je zegt heel goed bedoelen, maar kan iets toch kwetsend zijn. Bijvoorbeeld omdat je het zelf niet hebt meegemaakt, maar toch zegt dat je snapt hoe jouw naaste zich voelt. Probeer dit soort uitspraken te voorkomen.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is: "Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is (geweest). Ik vind het heel erg dat dit jou is overkomen en ben er voor je als je erover wil praten."

Ook is het begrijpelijk dat je vol zit met vragen. Probeer toch om geen vragen te stellen waaruit blijkt dat je niet begrijpt hoe dit heeft kunnen gebeuren.

Sommige vragen of opmerkingen kunnen overkomen alsof jouw naaste of de overleden persoon het ongeval zelf had kunnen voorkomen. Zoals:

• ''Reed je/hij/zij zelf niet te hard?'', of
• "Zag je/hij/zij die auto dan niet aankomen?"

Maak altijd duidelijk dat je jouw naaste serieus neemt. En dat hij of zij (of de overleden persoon) nooit zelf schuldig is.

Lees meer over victim blaming.

Het kan voor jouw naaste pijnlijk zijn als je de situatie of zijn of haar gevoelens bagatelliseert. Ook als het ongeval al jaren geleden gebeurde, want het laat vaak diepe sporen achter.

Probeer geen uitspraken te doen waardoor jouw naaste het gevoel krijgt niet serieus te worden genomen. Zoals:

• ''Het had veel erger kunnen aflopen'', of
• ''Vergeet het maar gewoon, je bent er toch nog?''

Of zoals tegen een nabestaande:

• "Het is nu al zo lang geleden."

Het verhaal dat jouw naaste jou vertelt, kan bestaan uit losse stukjes van herinneringen. Mogelijk wil je proberen om hier een logisch verhaal van te maken door alle feiten helder te krijgen. Maar dit is niet nodig en vaak ook niet mogelijk.

Daarnaast kan te veel vragen stellen kwetsend zijn. Dit kan namelijk het gevoel geven dat jouw naaste of de overleden persoon het ongeval had kunnen voorkomen.

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste het beste zou zijn. Toch is het belangrijk dat je hem of haar zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt. Zeg bijvoorbeeld niet: "Je moet echt hulp zoeken voor jouw klachten." Of ‘‘Nu wordt het echt tijd om weer eens op pad te gaan.’’

Probeer altijd de grenzen en het eigen tempo van jouw naaste te respecteren, in plaats van te pushen.

Je kunt wel de mogelijkheden bespreken. Of vragen of jouw naaste zelf al over iets heeft kunnen nadenken. Zoals: "Weet je misschien al hoe je dat zou willen aanpakken?" Maar laat hem of haar altijd zelf beslissen wat er gebeurt.

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste de beste manier is om met de situatie om te gaan. Of om de gebeurtenis(sen) te verwerken. Toch heeft iedereen zijn eigen tempo en eigen manier hierin. Probeer daarom geen uitspraken te doen als:

• "Je moet je gevoelens niet wegstoppen."
• "Je moet wel gewoon huilen, hoor."
• "Als je er niet over praat, kun je het ook geen plek geven."

Het is begrijpelijk dat je jouw naaste zo goed mogelijk wilt helpen. Toch is het belangrijk om te weten dat jouw hulp als naaste goed genoeg is. Je bent geen hulpverlener of psycholoog en die rol hoef je ook niet aan te nemen.

Dat jouw naaste zich gisteren heel verdrietig voelde, betekent niet automatisch dat dat vandaag weer zo is. Gevoelens van iemand in rouw zijn altijd in verandering. Vraag daarom steeds hoe het op dat moment met jouw naaste gaat, in plaats van het zelf in te vullen.

Elke situatie had anders kunnen lopen en is niet terug te draaien. Probeer te beseffen dat het bedenken van ‘als-scenario’s’ pijnlijk kan zijn. Bijvoorbeeld: ''Als hij/zij een uur later was vertrokken, was het nooit gebeurd.'' Dit soort uitspraken zijn niet steunend en kunnen juist meer woede en verdriet geven.

Het kan vervelend zijn voor nabestaanden als je over een soortgelijke gebeurtenis en/of het verdriet van een ander begint. Natuurlijk probeer je jouw naaste hiermee te helpen. Maar meestal hebben nabestaanden hun eigen verhaal en hun eigen verdriet, en zitten zij hier niet op te wachten. Het is goed om hier rekening mee te houden.

Probeer erop te letten dat je geen standaard reacties geeft, zoals:

• ‘‘Heb je het al een plekje gegeven?’’
• ‘‘Tijd heelt alle wonden.’’
• ‘‘Ben je er nu nog niet overheen?’’
• ‘‘Gelukkig heb je nog twee kinderen.’’

Deze uitspraken kunnen heel kwetsend zijn.

Heb je er behoefte aan zelf een herdenking te organiseren? Vraag dan altijd of de directe nabestaanden hier ook behoefte aan hebben. Vinden zij het niet fijn? Probeer dan iets anders te bedenken waar iedereen zich prettig bij voelt.

In het begin is er vaak veel aandacht voor de nabestaanden vanuit de omgeving. Het kan pijnlijk zijn als deze aandacht ineens minder wordt. Hiermee kunnen mensen het gevoel krijgen er toch alleen voor te staan.

Probeer jouw naaste te blijven vragen hoe het gaat, ook na een langere periode. En probeer erop te letten dat je geen beloftes doet die je niet kunt waarmaken.

Mensen die door een verkeersongeval een dierbare hebben verloren, kunnen dit verlies geen ‘plekje geven’. Er komt geen einde aan het verdriet. Dit blijft, in een bepaalde vorm, altijd aanwezig. Probeer hierbij stil te staan en vraag nooit of het niet eens goed zou zijn om verder te gaan.