Hoe help ik iemand die te maken heeft (gehad) met mishandeling?

Is de mishandeling nog steeds aan de hand, bijvoorbeeld bij huiselijk geweld? Het is begrijpelijk dat je jouw naaste het liefst zo snel mogelijk uit de onveilige situatie wil halen. Houd er toch rekening mee dat het een gevoelige situatie is die vraagt om een voorzichtige aanpak.

Te snel advies geven of jouw naaste pushen om in actie te komen, is meestal niet handig. Net als zelf contact opnemen met de persoon die hem of haar mishandelt. Hij of zij kan bang worden dat de situatie bij meer mensen bekend raakt, en/of dat de politie wordt gewaarschuwd. Met mogelijk nog meer geweld tot gevolg.

Beter is om samen met jouw naaste rustig te onderzoeken wat er kan worden gedaan. En waar hij of zij zich prettig en veilig bij voelt. Of om bijvoorbeeld eerst advies te vragen bij Veilig Thuis.

Houd er rekening mee dat jouw naaste de situatie zelf niet altijd zal herkennen als mishandeling. Mogelijk is het geweld al zo lang aan de hand, dat hij of zij het als normaal is gaan zien. En zeker kinderen die mishandeling meemaken, begrijpen vaak niet dat de situatie thuis niet normaal is.

Jouw naaste kan door de mishandeling dubbele gevoelens ervaren. Aan de ene kant kan er angst zijn voor de pleger(s) en voor (de dreiging van) het geweld. Aan de andere kant wil jouw naaste mogelijk trouw blijven aan hen/hem/haar. Dit maakt het vaak moeilijk om erover te praten en/of voor de eigen veiligheid te kiezen.

Jouw naaste kan last hebben van gevoelens als schaamte en schuld. Hij of zij kan het geweld ervaren als normaal, of denken dat het aan hem of haar zelf ligt. Zeker als jouw naaste eerder te maken heeft gehad met mishandeling, kan hij of zij sterke schuldgevoelens ervaren. Het is altijd goed om duidelijk te maken dat het nooit zijn of haar schuld is.

Het is ook belangrijk om zijn of haar mogelijke schuldgevoel te erkennen. Daarom kun je beter zeggen "Het is niet jouw schuld" dan "Je moet je niet schuldig voelen." Dit heeft namelijk vaak tijd nodig om te verminderen.

Mishandeling kan voor heftige emoties zorgen. Met mogelijk heftige uitspraken en/of gedrag tot gevolg. Het is goed om te beseffen dat dit niet persoonlijk bedoeld is. En om te proberen om je in te leven en jouw naaste te steunen, in plaats van erover te oordelen.

Het is goed om te weten dat mensen niet altijd expres iemand mishandelen. En dat ze mogelijk niet beseffen dat ze dit doen. Het gebeurt bijvoorbeeld soms uit onmacht, een traumatisch verleden, of niet weten hoe het wel moet. In gesprek gaan met de pleger(s) kan daarom soms beter worden gedaan door een professionele hulpverlener.

De gevolgen van lichamelijke en/of geestelijke mishandeling kunnen groot zijn. Jouw naaste kan klachten hebben zoals angst, stress, paniekaanvallen, moeite met slapen, PTSS of een gevoel van onveiligheid. Ook lang nadat hij of zij mishandeld is.

Anders dan bij lichamelijke mishandeling, is de directe schade van geestelijke mishandeling niet zichtbaar. Dit kan het voor de omgeving lastiger maken om te begrijpen welke gevolgen het heeft.

Lees meer over de onzichtbaarheid en gevolgen van emotionele mishandeling.

Door mishandeling kunnen er ook andere problemen ontstaan. Bijvoorbeeld als jouw naaste een lange tijd in het ziekenhuis ligt en daardoor niet meer kan werken. Soms is iemands leven voor altijd veranderd. Het is dan fijn als je jouw naaste hierin kunt ondersteunen.

Houd er rekening mee dat geen één situatie hetzelfde is. Iedereen kan anders op mishandeling reageren en ook de gevolgen zijn voor iedereen anders.

Het is belangrijk te beseffen dat jij als naaste de mishandeling niet kunt of moet stoppen. Je kunt wel met jouw dierbare meedenken over wat hij of zij kan doen. Vraag ook op welke manier je hem of haar kunt helpen. Voor iemand die uit een heftige situatie komt, kan het bijvoorbeeld prettig zijn als dingen uit handen worden genomen.

Het is belangrijk om niet weg te kijken en een vermoeden van mishandeling goed te onderzoeken. Je kunt jouw naaste bijvoorbeeld voorzichtig vragen naar zijn of haar situatie. Gaat het om huiselijk geweld? Je mag altijd om advies vragen bij Veilig Thuis, via 0800-2000 of via de chat op hun website.

Je kunt ook je zorgen delen met iemand in zijn of haar omgeving die je vertrouwt. Zo kunnen jullie samen bedenken wat een goede volgende stap kan zijn. Zoals de signalen verder onderzoeken of met de persoon die mogelijk mishandeld wordt in gesprek gaan.

Lees meer over de mogelijke signalen van mishandeling.

Probeer in te schatten hoe gevaarlijk de situatie is. Dit kun je bijvoorbeeld doen door er voorzichtig vragen over te stellen. Zoals:

• "Voel je je erg bang/alleen?"
• "Hoe lang is het geweld al aan de hand?"
• "Hoe vaak komt het voor?"
• "Zijn er meer mensen die ervan afweten?"

Ook kun je vragen wat jouw naaste ervan zou vinden om de politie om hulp te vragen. Of bijvoorbeeld een hulpverlener van Veilig Thuis, als het om huiselijk geweld gaat.

Daarnaast mag je bij huiselijk geweld zelf ook altijd advies vragen aan Veilig Thuis. Via 0800-2000 of via de chat op hun website.

Is er direct gevaar, dan zou je samen een veilige opvangplek kunnen zoeken. Via de keuzehulp op deze pagina of via de website van Opvangatlas. Je mag hierbij altijd hulp vragen aan en/of een melding maken bij de politie (0900-8844). Of bij Veilig Thuis (in geval van huiselijk geweld).

Gaat het om een jong kind? Behalve advies vragen aan Veilig Thuis, kun je ook jouw zorgen delen met iemand die je vertrouwt. Zoals iemand van de school van het kind. Zo kunnen jullie samen bedenken wat een goede volgende stap zou zijn.

Van de buitenkant zie je niet altijd dat iemand met mishandeling te maken heeft. En ook niet hoeveel last hij of zij hiervan heeft. Vertelt jouw naaste je hierover? Neem het dan serieus, want het is voor hem of haar belangrijk om geloofd te worden.

De situatie kan ook op jou diepe indruk maken. Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat jouw naaste meemaakt of heeft meegemaakt. En daarbij zijn of haar emoties te erkennen.

Laat weten dat alle gevoelens en emoties er mogen zijn. Jouw naaste kan bijvoorbeeld last hebben van herbelevingen, angstig zijn of moeite hebben om anderen te vertrouwen. Erken alle gevoelens die naar boven komen. Ook als je ze zelf niet begrijpt, bijvoorbeeld wanneer jouw naaste bang is terwijl er geen direct gevaar meer is.

Voor mogelijke schuldgevoelens geldt hetzelfde. De mishandeling is natuurlijk nooit de schuld van jouw naaste, en dit besef is belangrijk voor het herstel. Toch kun je beter zeggen "Het is niet jouw eigen schuld", dan "Je moet je niet schuldig voelen". Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; dit heeft tijd nodig om te verminderen.

Het is heel normaal als je niet direct weet hoe je jouw naaste kunt steunen. Wees niet bang om dit te vragen. Zo kan hij of zij zelf vertellen welke hulp prettig of nodig is.

Zo kan het bijvoorbeeld fijn zijn om dingen uit handen te nemen. Om samen naar een veilige opvangplek te zoeken. Om mee te denken hoe jouw naaste het gevoel van veiligheid terug kan krijgen. Of simpelweg om een luisterend oor te bieden.

Het is logisch dat je jouw naaste zo goed en zo snel mogelijk wil helpen. Maar de keuze om erover te praten of om hulp te zoeken moet echt vanuit hem of haar zelf komen. Het kan namelijk zijn dat jouw naaste hier nog niet aan toe is. Bijvoorbeeld door schaamte en angst, of omdat hij of zij om de pleger geeft.

Probeer geduldig te blijven, het eigen tempo te respecteren en contact te houden. Laat zien dat je er bent als jouw naaste je nodig heeft. En dat hij of zij er niet alleen voor staat. En laat hem of haar uiteindelijk zelf bepalen wat er wel en niet gebeurt.

Gaat het om huiselijk geweld en blijft het geweld doorgaan? Adviseer jouw naaste dan om bij te houden wat er wanneer gebeurt. Ook kan het voor hem of haar slim zijn om kopieën of scans te maken van belangrijke documenten (paspoort, ID-kaart). Door deze te laten bewaren door een vertrouwenspersoon kan vluchten makkelijker worden, als dat nodig zou zijn.

Je kunt jouw naaste vragen of er bewijs is dat hij of zij kan verzamelen. Denk aan screenshots van WhatsApp-gesprekken, foto's van wonden of opgenomen telefoongesprekken. Dit is voor een aangifte belangrijk en vergroot de kans dat de dader kan worden gestraft.

Hulp aanbieden met de gewone dingen kan prettig zijn. Vraag of je jouw naaste kunt helpen met bijvoorbeeld boodschappen doen, koken of de kinderen van school halen. Op deze manier kan hij of zij zelf vertellen welke hulp prettig of nodig is.

Je kunt jouw naaste vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt jouw naaste:

• verhalen van anderen die mishandeling meemaakten;
• organisaties die contact met lotgenoten organiseren;
• organisaties die professionele hulp, advies en/of een veilige opvangplek bieden;
• informatie over zijn of haar rechten, het strafproces en mogelijke schadevergoeding, en
• meer informatie over mishandeling.

Je kunt jouw naaste vertellen over de rechten die hij of zij heeft. Zoals het recht op bescherming tegen geweld. In Nederland is (dreigen met) geweld strafbaar.

Wees niet bang om te blijven zeggen dat de mishandeling nooit de schuld is van jouw naaste. Ook al is dat misschien wat hij of zij denkt. Dit besef is heel belangrijk voor het herstel.

Het is ook belangrijk om de gevoelens van jouw naaste te erkennen. Daarom kun je beter "Het is niet jouw schuld" zeggen dan "Je moet je niet schuldig voelen." Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; het heeft vaak tijd nodig om te verminderen.

Het is normaal dat jouw naaste lang na de mishandeling nog last heeft van wat er gebeurd is. Zeker als het om mishandeling gaat die lang doorging, zoals bij huiselijk geweld.

Herstellen van mishandeling kost tijd en iedereen heeft hierin zijn eigen tempo. Wees daarom geduldig en bied tijd en ruimte om erover te kunnen praten. Ook als de mishandeling al ver in het verleden ligt.

Is de situatie weer veilig, maar heeft jouw naaste nog steeds veel last van wat er gebeurd is? Jullie zouden samen kunnen onderzoeken welke interesses en talenten jouw naaste verder wil ontwikkelen. Dit kan helpen om het zelfbeeld te verbeteren en om het gewone leven weer op te pakken. Let er wel op dat je jouw naaste zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt.

Zijn jullie jonger dan 18 jaar? Vraag dan hulp van een volwassene die jullie allebei vertrouwen. Zeker bij het doen van aangifte is het slim om een volwassene mee te laten gaan.

Soms kun je de dingen die je zegt heel goed bedoelen, maar kan iets toch kwetsend zijn. Bijvoorbeeld omdat je het zelf niet hebt meegemaakt, maar toch zegt dat je snapt hoe jouw naaste zich voelt. Probeer dit soort uitspraken te voorkomen.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is: "Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is (geweest). Ik vind het heel erg dat dit jou is/wordt aangedaan en ben er voor je als je erover wil praten."

Ook is het begrijpelijk dat je vol zit met vragen. Probeer toch om geen vragen te stellen waaruit blijkt dat je niet begrijpt hoe dit heeft kunnen gebeuren. Vragen als: ‘‘Waarom heb je niet eerder hulp gezocht?’’ kunnen overkomen alsof jouw naaste zelf schuldig is. Of het gevoel geven dat je hem of haar niet helemaal gelooft.

Maak altijd duidelijk dat je jouw naaste serieus neemt en dat hij of zij nooit zelf schuldig is.

Lees meer over victim blaming om nog beter te voorkomen dat je het schuldgevoel van jouw naaste onbedoeld vergroot.

Het kan voor jouw naaste pijnlijk zijn als je de situatie of zijn of haar emoties bagatelliseert. Ook als de mishandeling jaren geleden gebeurde, want het laat vaak diepe sporen achter.

Probeer geen uitspraken te doen waardoor jouw naaste het gevoel krijgt niet serieus te worden genomen. Zoals: ‘’Nu hij/zij uit je leven is, hoef je toch niet meer bang te zijn?’’ Of: ‘’Het is nu al zo lang geleden.’’

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste de beste manier is om met de mishandeling om te gaan. Toch heeft iedereen zijn eigen tempo en eigen manier hierin. Probeer daarom geen uitspraken te doen als:

• "Je moet je gevoelens niet wegstoppen."
• "Je moet wel gewoon huilen, hoor."
• "Als je er niet over praat, kun je het ook geen plek geven."

Mogelijk denk je te weten welke acties voor jouw naaste het beste zouden zijn. Toch is het belangrijk dat je hem of haar zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt. Zeg bijvoorbeeld niet: "Je moet echt naar de politie gaan." Of ‘‘Nu wordt het echt tijd om weer eens op pad te gaan.’’

Probeer altijd de grenzen en het eigen tempo van jouw naaste te respecteren, in plaats van te pushen.

Boze gevoelens richting de dader zijn heel logisch. Maar het delen hiervan helpt jouw naaste niet altijd. Mogelijk wil jouw naaste, ondanks de mishandeling, aan hem of haar trouw blijven. Het is goed om hier rekening mee te houden.

Jouw naaste kan verschillende emoties laten zien en zelfs boos en agressief reageren. Dit kan komen door gevoelens van angst, schuld en onmacht. Deze emoties komen vaker voor bij mensen die mishandeling meemaken. Probeer te beseffen dat het niet persoonlijk bedoeld is en probeer er niet over te oordelen.

Is de situatie weer veilig, maar heeft jouw naaste nog steeds last van wat er gebeurd is? Je wil natuurlijk graag dat hij of zij snel herstelt en de hele situatie achter zich kan laten. En je denkt daarom misschien al snel in oplossingen.

Het is goed te beseffen dat je de gebeurtenis(sen) en de emotionele gevolgen niet weg kunt nemen. Met oplossingen komen is dus niet altijd de gewenste reactie. Een luisterend oor is vaak veel belangrijker.