Hoe help ik iemand die te maken heeft (gehad) met kindermishandeling?

Probeer open vragen te stellen, zoals:

• “Hoe gaat het met jou?”
• “Hoe gaat het op school?”
• “Hoe gaat het thuis?”
• “Hoe gaat het met je vader en je moeder?”

Wanneer het kind begint te vertellen over de situatie thuis, is het handig om niet te veel in één keer te vragen. Dit kan voor het kind erg moeilijk zijn en veel met hem of haar doen.

Het kan zijn dat het kind bang is om te vertellen over de situatie thuis. Bijvoorbeeld omdat hij of zij hier niet over mag praten. Het is goed om dit te beseffen. En om zijn of haar gevoelens van angst te erkennen.

Besef dat (kleine) kinderen vaak niet weten dat de situatie thuis niet normaal is. Hierdoor geeft bijna de helft van de kinderen die niet zichtbaar mishandeld worden geen signalen af. Dit is bijvoorbeeld vaak zo bij seksueel misbruik.

Kinderen willen liever niets negatiefs over hun ouders zeggen of horen. En willen hierdoor vaak niet toegeven dat ze thuis mishandeling meemaken. Daarnaast zijn kinderen, ondanks dat ze elke dag nare dingen meemaken, bang om hun ouders kwijt te raken. Probeer te begrijpen dat het kind dit zo kan voelen.

Een kind weet vaak niet dat het niet aan hem of haar ligt, maar aan de ouder(s). Het is belangrijk om tegen het kind te zeggen dat het nooit zijn of haar schuld is. Dit helpt te voorkomen dat het kind zich (extra) gaat schamen, schuldig gaat voelen of een negatief zelfbeeld krijgt. En het verkleint de kans dat een kind de mishandeling probeert te verbergen.

Wat kindermishandeling extra ingewikkeld maakt, is dat het kind mogelijk niet in de gaten heeft dat het mishandeld wordt. Zeker als het (ook) om psychische mishandeling gaat en het kind een laag zelfbeeld heeft. Hierdoor kan het idee ontstaan dat de schuld bij hem of haar zelf ligt. En kan het kind denken dat het gedrag van de ouder(s) normaal is.

Het kind kan de mishandeling ervaren als normaal, of denken dat het aan hem of haar zelf ligt. Hierdoor kunnen gevoelens ontstaan van schaamte en schuld. Dit kan ervoor zorgen dat hij of zij niet over de mishandeling durft te vertellen. Het komt vaak voor dat iemand hier pas jaren later iets over deelt.

Het is altijd goed om duidelijk te maken dat het nooit de schuld is van het kind. En om het eigen tempo te respecteren waarin hij of zij erover wil vertellen.

Het is ook belangrijk is zijn of haar mogelijke schuldgevoel te erkennen. Daarom kun je beter zeggen "Het is niet jouw schuld" dan "Je moet je niet schuldig voelen." Dit heeft namelijk vaak tijd nodig om te verminderen.

Door manipulatie en het verdraaien van de waarheid kan het kind nog meer het gevoel krijgen zelf schuldig te zijn. En ook het gevoel de persoon nodig te hebben die hem of haar mishandelt, kan hierdoor groter worden. Dit draagt bij aan de ontwikkeling van een negatief zelfbeeld.

Het is goed om te weten dat ouders hun kinderen niet altijd expres mishandelen. En dat ze mogelijk niet beseffen dat ze dit doen. Kindermishandeling gebeurt soms uit onmacht, een traumatisch verleden, of niet weten hoe het wel moet. In gesprek gaan met de ouders kan daarom soms beter worden gedaan door een professionele hulpverlener.

Lees meer over mogelijke oorzaken en risicofactoren van kindermishandeling.

Het kind kan door kindermishandeling dubbele gevoelens ervaren. Aan de ene kant kan er angst zijn voor de pleger(s) en/of voor (de dreiging van) de mishandeling. Aan de andere kant wil het kind mogelijk aan hen/hem/haar trouw blijven. Dit maakt het vaak moeilijk om erover te praten, of bijvoorbeeld later om aangifte te doen.

Houd er rekening mee dat geen één situatie hetzelfde is. Ieder kind kan anders op de situatie reageren en ook de gevolgen zijn voor iedereen anders.

De gevolgen van kindermishandeling voor de ontwikkeling van een kind zijn groot. Hoeveel invloed het heeft, is afhankelijk van verschillende dingen. Zoals de ernst en duur van de mishandeling, de leeftijd waarop het begon en de relatie tussen kind en pleger.

Hoe zwaarder de mishandeling was, hoe groter de kans is op traumaklachten en een negatief zelfbeeld.

Lees meer over de gevolgen van kindermishandeling en over de gevolgen van psychische mishandeling van een kind.

Psychische klachten kunnen erger worden als deze niet direct worden behandeld. De gevolgen van kindermishandeling kunnen nog lange tijd invloed hebben, hoe oud iemand ook is. Problemen die veel voorkomen zijn depressie, PTSS, angsten en agressie. Maar bijvoorbeeld ook moeite hebben om nieuwe relaties op te bouwen, en problemen hebben op seksueel gebied.

Het kan zijn dat jouw naaste pas op volwassen leeftijd vertelt over de mishandeling. Door schaamte of angst heeft hij of zij het nooit eerder durven vertellen. Het is dan heel belangrijk dat jouw naaste zich alsnog erkend voelt. Luister goed naar zijn of haar verhaal, en ga respectvol om met wat jou in vertrouwen verteld is.

Het is belangrijk om niet weg te kijken en een vermoeden goed te onderzoeken. Je kunt het kind bijvoorbeeld voorzichtig vragen naar zijn of haar situatie thuis. Of je zorgen delen met iemand uit de omgeving van het kind die je vertrouwt. Je mag ook altijd om advies vragen bij Veilig Thuis, via 0800-2000 of via de chat op hun website.

Heb je een vermoeden of weet je zeker dat een kind mishandeld wordt? Je kunt om advies vragen en/of een melding maken bij Veilig Thuis. Via 0800-2000 of via de chat op hun website.

Van de buitenkant zie je niet altijd dat een kind met mishandeling te maken heeft. En ook niet hoeveel last hij of zij hiervan heeft. Vertelt het kind jou hierover? Neem het dan serieus, want het is voor hem of haar belangrijk om geloofd te worden.

De situatie kan ook op jou diepe indruk maken. Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat het kind je vertelt. En daarbij zijn of haar emoties te erkennen.

Soms wil een mishandeld kind alleen vertellen over de situatie thuis, als dit geen gevolgen heeft. Het is belangrijk om vooral goed te luisteren naar zijn of haar verhaal. En het kind het gevoel te geven dat het geloofd wordt. Het is dus niet altijd gewenst om direct in actie te komen.

Laat weten dat alle gevoelens en emoties er mogen zijn. Het kind kan bijvoorbeeld heel angstig zijn, of moeite hebben om anderen te vertrouwen. Erken alle gevoelens die naar boven komen. Ook als je ze zelf niet begrijpt, bijvoorbeeld wanneer het kind bang is terwijl er geen direct gevaar meer is.

Voor mogelijke schuldgevoelens geldt hetzelfde. De mishandeling is natuurlijk nooit de schuld van het kind, en dit besef is belangrijk voor het herstel. Toch kun je beter zeggen "Het is niet jouw eigen schuld", dan "Je moet je niet schuldig voelen". Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; dit heeft vaak tijd nodig om te verminderen.

Een kind dat mishandeld wordt, krijgt geen aandacht en liefde (genoeg). Je kunt het kind het gevoel geven dat hij/zij er mag zijn door bijvoorbeeld complimentjes of een knuffel te geven. Ook kun je het kind in overleg met de ouders uitnodigen om te komen spelen met jullie eigen kinderen. Deze momenten kunnen heel waardevol zijn en laten het kind zien dat mensen om hem of haar geven.

Als je zeker weet dat een kind mishandeld wordt, kun je je zorgen delen met een vertrouwenspersoon. Dit kan bijvoorbeeld iemand zijn van de school van het kind. De situatie kan dan ook op school in de gaten worden gehouden. Mogelijk kan de school helpen in het vinden van een oplossing voor de situatie.

Respecteer het tempo waarop het kind over de situatie wil vertellen. Laat zien dat je er bent als hij of zij je nodig heeft. En dat hij of zij er niet alleen voor staat. En laat hem of haar uiteindelijk zelf bepalen wat er wel en niet gebeurt.

Als het kind oud genoeg is, kun je zeggen graag te willen helpen. En dat jullie samen naar een oplossing kunnen zoeken. Het is belangrijk dat het kind het gevoel krijgt gezien en gehoord te worden. En dat je hem of haar zoveel mogelijk zelf laat bepalen wat er gebeurt.

Je kunt het kind vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt hij of zij:

• verhalen van andere kinderen die mishandeling meemaakten;
• organisaties die contact met lotgenoten organiseren;
• organisaties die professionele hulp, advies en/of een veilige opvangplek bieden;
• informatie over zijn of haar rechten, het strafproces en mogelijke schadevergoeding, en
• meer informatie over kindermishandeling.

Wees niet bang om te blijven zeggen dat de mishandeling nooit de schuld is van het kind. Ook al is dat misschien wat hij of zij denkt. Dit besef is heel belangrijk voor het herstel.

Het is ook belangrijk om de emoties van het kind te erkennen. Daarom kun je beter "Het is niet jouw schuld" zeggen dan "Je moet je niet schuldig voelen." Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; het heeft vaak tijd nodig om te verminderen.

Is het kind nu in een veilige situatie, maar heeft hij of zij nog veel last van de mishandeling? Jullie zouden samen kunnen onderzoeken welke interesses en talenten hij of zij verder wil ontwikkelen. Dit kan helpen om het zelfbeeld te verbeteren. Let er wel op dat je het kind of jouw naaste zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt.

Zijn jullie jonger dan 18 jaar? Vraag dan hulp van een volwassene die jullie allebei vertrouwen.

Van de buitenkant zie je niet dat iemand vroeger met mishandeling te maken heeft gehad. En ook niet hoeveel last hij of zij hier nog steeds van heeft. Vertelt jouw naaste je hierover? Neem het dan serieus, want het is voor hem of haar belangrijk om geloofd te worden.

Vertelt een naaste jou dat hij of zij als kind mishandeld werd? Het is heel logisch dat het je raakt en dat je niet weet hoe je moet reageren. Wees niet bang om dit te zeggen. Dat is beter dan het onderwerp uit de weg te gaan.

Een eerste reactie zou kunnen zijn: “Ik vind het zo erg dat dit jou is aangedaan. Wat fijn dat je mij hierover in vertrouwen neemt.”

De situatie kan ook op jou diepe indruk maken. Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat jouw naaste heeft meegemaakt. En daarbij zijn of haar emoties te erkennen.

Laat weten dat alle gevoelens en emoties er mogen zijn. Jouw naaste kan bijvoorbeeld last hebben van herbelevingen, of moeite hebben om anderen te vertrouwen. Erken alle gevoelens die naar boven komen. Ook als je ze zelf niet begrijpt, bijvoorbeeld wanneer jouw naaste bang is terwijl er geen gevaar meer is.

Voor mogelijke schuldgevoelens geldt hetzelfde. De mishandeling is natuurlijk nooit de schuld van jouw naaste, en dit besef is belangrijk voor het herstel. Toch kun je beter zeggen "Het is niet jouw eigen schuld", dan "Je moet je niet schuldig voelen". Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; dit heeft vaak tijd nodig om te verminderen.

Het is belangrijk dat jouw naaste weet dat je er voor hem of haar bent. Zodat hij of zij voelt er niet alleen voor te staan. Het is heel normaal als je niet goed weet hoe je kunt helpen. Je kunt in dit geval altijd vragen wat jouw naaste nodig heeft en waarmee je zou kunnen helpen.

Het is normaal dat jouw naaste lang na de mishandeling nog (elke dag) last heeft van wat er gebeurd is. Herstellen van kindermishandeling kost tijd en iedereen heeft hierin zijn eigen tempo. Wees daarom geduldig en bied tijd en ruimte om erover te kunnen praten.

Laat jouw naaste ook zelf beslissen wat er wel en niet gebeurt, en in welk tempo. Bijvoorbeeld bij het zoeken naar professionele hulp, of bij het doen van aangifte.

Het is normaal dat jouw naaste lang na de mishandeling nog (elke dag) last heeft van wat er gebeurd is. Herstellen van kindermishandeling kost tijd en iedereen heeft hierin zijn eigen tempo. Wees daarom geduldig en bied tijd en ruimte om erover te kunnen praten.

Laat jouw naaste ook zelf beslissen wat er wel en niet gebeurt, en in welk tempo. Bijvoorbeeld bij het zoeken naar professionele hulp, of bij het doen van aangifte.

Het is normaal dat jouw naaste na kindermishandeling schuldgevoelens kan ervaren. Deze gevoelens kun je niet zomaar laten verdwijnen. Probeer er ook niet over te oordelen.

Je kunt eventueel vragen waarom jouw naaste het zo voelt, of hoe je kunt helpen. Zo kan het schuldgevoel mogelijk minder worden en kan jouw naaste beseffen dat het gevoel niet nodig is.

Je kunt jouw naaste vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt jouw naaste:

• verhalen van anderen die als kind mishandeling meemaakten;
• organisaties die contact met lotgenoten organiseren;
• organisaties die professionele hulp, advies en/of een veilige opvangplek bieden;
• informatie over zijn of haar rechten, het strafproces en mogelijke schadevergoeding, en
• meer informatie over kindermishandeling.

Wees niet bang om te blijven zeggen dat de mishandeling nooit de schuld is geweest van jouw naaste. Ook al is dat misschien wat hij of zij denkt. Dit besef is heel belangrijk voor het herstel.

Het is ook belangrijk om de emoties van jouw naaste te erkennen. Daarom kun je beter "Het is niet jouw schuld" zeggen dan "Je moet je niet schuldig voelen." Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; het heeft vaak tijd nodig om te verminderen.

Probeer te kijken hoe je jouw naaste kunt helpen om het gewone leven weer op te pakken. Bijvoorbeeld door samen uit te zoeken wat hij of zij leuk vindt, of waar jouw naaste goed in is. Door zijn of haar interesses aandacht te geven en te helpen ontwikkelen, kan het zelfbeeld van jouw naaste mogelijk verbeteren. Let er wel altijd op dat je jouw naaste zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt.

Het verhaal dat het kind of jouw naaste jou vertelt, kan bestaan uit losse stukjes van herinneringen. Mogelijk wil je proberen om hier een logisch verhaal van te maken door alle feiten helder te krijgen. Maar dit is niet nodig en vaak ook niet mogelijk.

Te veel vragen stellen, of vragen stellen waar twijfel uit kan blijken, kan kwetsen en schuldgevoelens versterken.

Het is het belangrijkst dat het kind of jouw naaste geloofd wordt. En dat jij ervan uitgaat dat hij of zij de waarheid spreekt.

Lees meer over victim blaming om nog beter te voorkomen dat je het schuldgevoel van het kind onbedoeld vergroot.

Je kunt de ouders beter niet confronteren door te zeggen dat er maatregelen moeten worden genomen. Zij kunnen zich aangevallen voelen en bang zijn om hun kind te verliezen. Het is belangrijk om naast de ouders te gaan staan en samen naar de situatie te kijken. Je kunt ze bijvoorbeeld wel vragen hoe het gaat en aanbieden om het kind wat vaker op te vangen.

Het kan voor het kind of jouw naaste pijnlijk zijn als je de situatie of zijn of haar emoties bagatelliseert. Ook als de mishandeling jaren geleden gebeurde, want kindermishandeling laat vaak diepe sporen achter. Probeer geen uitspraken te doen waardoor het kind of jouw naaste het gevoel krijgt niet serieus te worden genomen. Zoals:

• ‘’Is het niet eens tijd om verder te gaan?’’
• ‘’Je bent nu toch zelf moeder?’’
• ‘’Het is nu al zo lang geleden.’’

Het kan lastig zijn om te weten wat je het beste kunt zeggen. En hoe dat wat je zegt op het kind of jouw naaste overkomt.

Sommige uitspraken kun je heel goed bedoelen maar kunnen toch kwetsen, en zelfs schadelijk zijn. Bijvoorbeeld omdat je het zelf niet hebt meegemaakt, en toch zegt dat je snapt hoe hij of zij zich voelt. Probeer erop te letten dat je dit soort uitspraken voorkomt.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is:

"Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is (geweest). Ik vind het heel erg dat dit jou is/wordt aangedaan en ben er voor je als je erover wil praten."

Probeer niet te oordelen over gedrag dat het kind of jouw naaste laat zien, zoals agressie. Dit kan namelijk komen door gevoelens van angst, boosheid, onmacht of schuld. Besef dat heftige reacties of opmerkingen niet persoonlijk bedoeld zijn. En dat dit komt door wat hij of zij heeft meegemaakt.

Push het kind of jouw naaste niet om bepaalde dingen te doen. Zoals erover praten, of aangifte doen. Of zijn of haar emoties laten zien of verwerken op een manier waarvan jij denkt dat het het beste is.

Respecteer altijd de eigen grenzen en het eigen tempo.

Het is goed te beseffen dat je geen hulpverlener bent of hoeft te zijn. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat je niet boven de ander gaat staan. En zegt te weten wat hij of zij moet doen.

Je helpt jouw naaste al enorm door persoonlijke aandacht te geven. Een arm om hem of haar heen te slaan. En door een luisterend oor te bieden.

Wordt een kind in je omgeving mishandeld? Dan is het normaal dat je hem of haar op alle mogelijke manieren wil beschermen. Het is wel goed te beseffen dat te veel bescherming kan aanvoelen als straf. Kijk of je samen afspraken kunt maken waarbij het kind of de jongere zoveel mogelijk zelf beslist wat er gebeurt.

Boze gevoelens richting de pleger(s) zijn heel logisch, maar het delen hiervan helpt het kind of jouw naaste niet. Mogelijk wil hij of zij, ondanks de mishandeling, aan hem/haar/hen trouw blijven. Het is goed om hier rekening mee te houden.

Is de mishandeling al verleden tijd, maar heeft het kind of jouw naaste nog steeds last van wat er gebeurd is? Je wil natuurlijk graag dat hij of zij snel herstelt. En je denkt daarom misschien al snel in oplossingen.

Het is goed te beseffen dat je de gebeurtenissen en de emotionele gevolgen niet weg kunt nemen. Met oplossingen komen is dus niet altijd de gewenste reactie. Een luisterend oor is vaak veel belangrijker.