Nienke ontdekte hoe een vervuilende fabriek haar omgeving vervuilde en deed aangifte

In 2016 hoorde Nienke voor het eerst over de PFAS-vervuiling die een fabriek van Chemours in Amerika had veroorzaakt. Vanaf dat moment ontstonden er in Dordrecht ook zorgen, daar stond namelijk precies dezelfde soort fabriek. Nienke deelde die zorgen, deed mee aan protesten en sprak met mensen uit de politiek. Het probleem voelde alleen nog niet persoonlijk.

Pas na een documentaire van Zembla in juni 2023 werd de ernst ervan echt duidelijk. En besefte Nienke wat de vervuiling voor haar en haar gezin betekende.

Vervuiling geheim gehouden

Chemours bleek al jaren informatie over de gevaarlijke stoffen geheim te houden. Het bedrijf wist dat deze stoffen schadelijk waren voor mensen en het milieu, maar hield dit stil. Ook bleken de schadelijke stoffen tot wel 15 kilometer rondom de fabriek terecht te komen. Dit was veel verder dan eerder gezegd was. Ook Nienke woont binnen die 15 kilometer.

Nienke: “Toen ik de documentaire zag, brak er iets in me – ik voelde boosheid en verdriet tegelijk. Ik had jarenlang groenten uit mijn moestuin gegeten en zwom vaak in open water vlakbij mijn huis. En ik had mijn zoon borstvoeding gegeven. Terwijl uit de documentaire (en wetenschappelijk onderzoek) bleek dat je PFAS via moedermelk doorgeeft aan je kind.” [Bron]

Bezorgd om haar leefomgeving en vooral om haar zoon en zijn toekomst, besloot ze in actie te komen. Nienke: “Na het zien van die documentaire zei ik tegen mijn man dat ik aangifte wilde doen tegen Chemours. Ik nam meteen contact op met Bénédicte Ficq, de advocaat die ook met de aangifte tegen Tata Steel bezig is. Zij nam deze uitdaging graag aan, en nog geen week later was het nationaal nieuws.”

Massa-aangifte tegen Chemours

Nienke zocht bij de aangifte samenwerking met een aantal goede vriendinnen. En daarnaast met de actiegroep Gezondheid Vóór Alles uit Sliedrecht, die elke week protesteert voor de poort van Chemours. Samen met hen en andere bezorgde burgers vormt ze één stem bij de juridische strijd tegen Chemours: een massa-aangifte.

Nienke: “Het is een proces dat lang duurt. Eerst zijn medestanders gezocht, en dat is gelukt: ruim 4000 mensen doen mee. Hierna heeft het Openbaar Ministerie, die de aangiftes ontving, de aangiftes bekeken. Het OM besloot op basis hiervan om een strafrechtelijk onderzoek te starten van 1962 tot nu – dat onderzoek loopt nog.”

“Pas als dit onderzoek afgerond is, beslist het OM of ze echt een strafzaak tegen de leidinggevenden gaan starten. In de tussentijd moeten we vooral wachten en houden we de ontwikkelingen in de gaten. Als er iets gebeurt dat belangrijk is voor het onderzoek, dan stuurt onze advocaat Bénédicte Ficq dat naar het OM.”

Het bedrijf zei in de media te begrijpen dat omwonenden zich zorgen maken. En dat ze vanuit Chemours openstaan voor een gesprek. Maar volgens Nienke klopt die boodschap niet met wat ze hebben gedaan. En ook niet met wat ze nu nog steeds doen, want de schadelijke activiteiten gaan gewoon door.

Ze legt uit: “Chemours zegt een goede buur te willen zijn, maar stapt bij elke nieuwe maatregel naar de rechter. Ook blijft het bedrijf giftige stoffen in de lucht uitstoten en in het water weggooien. Soms hebben ze daar ook geen vergunning voor – dan is het niet alleen schadelijk, maar ook verboden. Dat maakt dat ik hun mooie woorden moeilijk kan geloven.”

Stress, machteloosheid en moed

De situatie heeft veel invloed op het persoonlijke leven van Nienke. Niet alleen is ze er twee dagen per week mee bezig – naast haar gezin, twee banen en een studie Rechten. De vervuiling bepaalt ook wat ze wel en niet nog veilig kan doen.

Nienke: “Steeds moeten nadenken of heel gewone activiteiten wel veilig zijn, gaf in het begin veel stress. In de tussentijd heb ik geleerd hiermee om te gaan. Ik accepteer niet dat Chemours blijft vervuilen, maar ik heb me erbij neergelegd dat ik nu anders moet leven. Het plezier dat ik uit mijn moestuin haalde is wel helemaal verdwenen en dat blijft me verdriet doen.”

Toch vindt Nienke het lastig zichzelf als slachtoffer te zien. Ze koppelt het woord ‘slachtoffer’ eerder aan 'traditionele' criminaliteit zoals diefstal en geweld, en noemt zichzelf liever ‘gedupeerde’. Toch begrijpt ze wel dat ook zij slachtoffer is van milieucriminaliteit.

Ze strijdt moedig verder, maar voelt zich soms wel machteloos. Zeker wanneer ze het gevoel krijgt dat zij en de andere inwoners niet serieus genomen worden. Nienke: “De overheid nodigt ons uit om onze zorgen en wensen te delen. Maar het voelt soms alsof dat ook gebeurt om naar de buitenwereld te laten zien dat ze ons erbij betrekken.”

Nienke legt uit: “De overheid lijkt wel te willen helpen, maar lost niet het echte probleem op. De schadelijke activiteiten moeten gewoon stoppen. De schade is al aangericht, maar we kunnen er wel voor zorgen dat deze niet nóg erger wordt.”

Rechter: “Chemours zat fout”

Nienke: “Nog een reden dat Chemours gewoon kan blijven doorgaan, is dat controle en handhaving door de overheid niet goed genoeg georganiseerd zijn. We hebben wel goed contact met de omgevingsdienst. Maar zij hebben niet genoeg middelen om bijvoorbeeld de hoeveelheid PFAS-stoffen in de lucht rondom Chemours te meten. En ze vertrouwen bij dit soort controles in mijn ogen nog te veel op gegevens die Chemours zelf deelt.”

Daarnaast begrijpt Nienke niet dat de GGD een bloedonderzoek tegenhoudt. Terwijl dit onderzoek duidelijk kan maken hoeveel PFAS mensen binnenkrijgen. Ook stoort het haar dat de chemische industrie veel macht heeft, maar die alleen gebruikt om verandering tegen te houden. Deze bedrijven proberen de politiek sterk te beïnvloeden zodat er geen strengere regels komen. Ook praat de politiek veel vaker met bedrijven dan met mensen die er vlakbij wonen.

Nienke: “Ze kunnen hun macht ook gebruiken om juist te kiezen voor schonere manieren van werken. Die bestaan namelijk al, maar zijn nu soms nog duurder. Als ze daar hun macht en geld voor gebruiken, wordt dat goedkoper. En dan helpen ze ook echt mee aan een betere wereld.”

Toch is er ook iets dat hoop en kracht geeft: het tussenvonnis waarin Chemours veroordeeld werd voor een onrechtmatige daad tussen 1984 en 1998. De rechter sprak daarbij definitief uit dat Chemours fout zat en zich niet aan de regels hield. Dat geeft Nienke en andere inwoners steun in hun verdere strijd.

Hoop voor de toekomst

Nienke twijfelt soms of ze door wil gaan, omdat haar inzet veel tijd en energie kost. Toch gaat ze verder, en hoopt ze op een duidelijk signaal vanuit Europa tegen vervuilende bedrijven.

De steun van onder andere Fonds Slachtofferhulp helpt haar om door te zetten. Het programma Milieucriminaliteit en de georganiseerde bijeenkomsten geven mensen herkenning. En een plek om anderen te ontmoeten en te leren van elkaar. Nienke: "Door Fonds Slachtofferhulp voelen we dat we niet alleen staan."

Nienke ervaart daarnaast veel steun van andere burgers die dezelfde strijd voeren. Samen staan ze sterker en houden ze moed. Haar advies aan anderen is dan ook: “Blijf niet alleen zitten met je zorgen. Praat erover met anderen, zoek steun en kom samen in actie.”

Aan beleidsmakers wil Nienke meegeven dat ze écht moeten luisteren naar burgers en verder moeten denken dan alleen vandaag. Nienke: “Aan een goede economie heb je niets zonder een gezonde en veilige leefomgeving. Maak daarom moedige keuzes en kom met strengere regels die het maken van PFAS en PFAS-vervuiling strafbaar maken. Bescherm ons milieu en onze gezondheid, dat is de enige weg naar een veilige toekomst.”

* Om privacy-redenen is de foto van Nienke niet echt. Haar verhaal is dat wel.

Wil je zelf jouw verhaal delen op Slachtofferwijzer, anoniem of onder je eigen naam? Dit kan veel steun en herkenning geven aan lotgenoten. Lees meer over het delen van jouw verhaal op Slachtofferwijzer.