Spreekrecht als slachtoffer of nabestaande
Als nabestaande of slachtoffer heb je spreekrecht. Wat houdt dit in? Wanneer kom je in aanmerking voor spreekrecht? En ben je verplicht om er gebruik van te maken? Uitleg, feiten en voorbeelden.
De term ‘spreekrecht’ kwam de afgelopen jaren bij een aantal bekende strafzaken in het nieuws. Denk bijvoorbeeld aan de zaak Nicky Verstappen en de MH-17-rechtszaak. Hierbij kregen nabestaanden, tijdens de behandeling van de strafzaak, de gelegenheid om over de impact van de gebeurtenis te vertellen. Daarnaast werd in 2017 het tv-programma Spreekrecht uitgezonden, waarin Angela Groothuizen verschillende mensen volgden die van hun spreekrecht gebruikmaakten.
Wat is spreekrecht?
Spreekrecht is het recht om als slachtoffer of nabestaande jouw verhaal te doen in een strafzaak. Dit recht is in 2005, op advies van o.a. Fonds Slachtofferhulp en Slachtofferhulp Nederland, en verschillende lotgenotenorganisaties waaronder de FNG, in de wet opgenomen. Toen mocht je alleen nog praten over de impact van het misdrijf op jouw leven. Sinds 1 juli 2016 is het spreekrecht uitgebreid en mag in de verklaring alles aan bod komen. Het bewijs, welke straf jij gepast zou vinden, maar (zolang je niet scheldt) bijvoorbeeld ook hoe je denkt over de verdachte.
Wanneer heb je als nabestaande of slachtoffer recht op spreekrecht?
Als (nabestaande van een) slachtoffer van een misdrijf waarvoor acht jaar cel of meer kan worden geëist, kom je in aanmerking voor spreekrecht. Ook geldt het spreekrecht voor een aantal in de wet genoemde strafbare feiten. Denk aan zeer ernstige verkeersongevallen of bepaalde zedenmisdrijven. Heb jij spreekrecht? Dan ontvang je hierover een brief van het Openbaar Ministerie.
Waarom is het spreekrecht ingevoerd?
Het spreekrecht is ingevoerd om meerdere redenen. Zo kan iemand van zijn spreekrecht gebruik willen maken om de verdachte te stimuleren de waarheid te spreken. Maar voorop staat dat het nabestaanden en slachtoffers de kans geeft om verdachten (en overige aanwezigen in de rechtszaal) te vertellen over de impact op hun leven. Met het spreekrecht krijg je als slachtoffer of nabestaande dus een gezicht en een stem. Dit geeft erkenning. En kan helpen om het misdrijf een plek te geven.
Veelgestelde vragen over spreekrecht van een nabestaande of slachtoffer
Heb jij spreekrecht? Dan heb je mogelijk veel vragen. We beantwoorden de meest voor de hand liggende vragen hieronder.
Impact van het spreekrecht voor slachtoffer of nabestaande
Gebruikmaken van het spreekrecht vergt veel moed. Je komt oog in oog te staan met de verdachte. Daarnaast weet je van tevoren niet hoe de verdachte zal reageren. Zo kregen de nabestaanden in de rechtszaak over de tramaanslag in Utrecht, te maken met een ronduit harteloze reactie van dader Gökmen Tanis. Het moment van spreekrecht kan dus behalve erg emotioneel, ook heel confronterend zijn.
Ook kan er veel tijd zitten tussen de traumatische gebeurtenis en het moment dat je van jouw spreekrecht gebruik kan maken. Hierdoor kun je het gevoel hebben dat de emotionele achtbaan weer van voren af aan begint.
Invloed op oordeel
Soms ontstaat de hoop of verwachting dat je middels het spreekrecht de uitspraak van de rechter zal beïnvloeden. En zo bijvoorbeeld kan zorgen voor een hogere straf. Hoewel het spreekrecht wel van invloed op het oordeel kan zijn, is dit zeker geen garantie. In eerste instantie is en blijft het spreekrecht bedoeld om bij te dragen aan de erkenning en het herstel van het slachtoffer of de nabestaande. De rechter neemt zijn of haar verhaal mee in zijn besluitvorming, maar baseert zijn uitspraak vooral op wat er feitelijk heeft plaatsgevonden. Wel kan een verklaring tot gevolg hebben dat de verdachte ervoor kiest om de waarheid te vertellen.
Rik, die ook door het tv-programma Spreekrecht gevolgd werd, maakte op jonge leeftijd seksueel misbruik mee. In een uitzending van RTL Late Night vertelt hij wat het spreekrecht voor hem betekent.
Hulp bij spreekrecht
Ben jij slachtoffer of nabestaande en wil je gebruikmaken van jouw spreekrecht, of overweeg je dit? Je staat er niet alleen voor. Slachtofferhulp Nederland voorziet jou van de nodige informatie en begeleidt jou desgewenst in het hele proces. Ook kan een slachtofferadvocaat van het Landelijk Advocatennetwerk Geweld- en Zedenslachtoffers (LANGZS) je hierbij mogelijk helpen.
Lees verder
Vertel ons wat je vindt van deze website