Levenslange gevangenisstraf in Nederland

Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft meerdere keren geoordeeld dat een levenslange gevangenisstraf zonder de mogelijkheid tot herbeoordeling en eventuele vrijlating onmenselijk is en in strijd is met artikel 6 EVRM. Daarom is in Nederland in 2017 een nieuw beleid ingevoerd waarbij mensen die een levenslange gevangenisstraf opgelegd hebben gekregen, na 25 jaareen herbeoordeling krijgen.

Dit houdt in dat het Adviescollege Levenslanggestraften een advies uitbrengt aan de Minister voor Rechtsbescherming waarin staat of de gevangene mag gaan werken aan een mogelijke terugkeer in de samenleving. Het Adviescollege kijkt hiervoor naar hoe de gevangene zich tijdens de straf heeft gedragen, het risico op het opnieuw plegen

van een strafbaar feit

en hoe slachtoffers en nabestaanden aankijken tegen een eventuele terugkeer van de levenslanggestrafte in de maatschappij.

De Minister voor Rechtsbescherming neemt uiteindelijk het besluit. Als dit besluit positief is, betekent dit nog niet dat de levenslanggestrafte ook echt vrij komt. Diegene werkt dan toe naar een eventuele vrijlating. Er komt dan twee jaar later weer een adviesronde, dan wordt bepaald of degene ook echt vrijkomt. Tijdens deze adviesronde geeft het Openbaar Ministerie, de rechterlijke instantie die de levenslange veroordeling heeft uitgesproken en wederom het Adviescollege Levenslanggestraften een advies aan de Minister. En ook hier beslist uiteindelijk de Minister voor Rechtsbescherming of er een verzoek tot vrijlating bij de Koning wordt ingediend. Op zijn vroegst kan iemand met levenslange gevangenisstraf na 27 jaar (voorwaardelijk) vrij komen.

Als de veroordeling tot levenslange gevangenisstraf onherroepelijk is, dat wil zeggen dat er geen mogelijkheid meer is om in beroep te gaan, kan je bij de Hoge Raad een herzieningsverzoek indienen. Een advocaat dient dit en het kan alleen als er sprake is van een van de onderstaande omstandigheden:

• Er zijn nieuwe gegevens bekende geworden, die tijdens het proces nog niet bekend waren. Zoals bijvoorbeeld een (nieuw) deskundigenbewijs. Het moet hierbij wel gaan om nieuwe gegevens, waarbij de rechter waarschijnlijk tot een ander oordeel zou zijn gekomen als deze tijdens het proces bekend waren geweest.
• Twee veroordelingen spreken elkaar tegen. Hiervan is sprake als er bijvoorbeeld twee mensen voor hetzelfde misdrijf zijn veroordeeld.
• Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft geoordeeld dat er een mensenrecht is geschonden waardoor het nodig is om de zaak opnieuw te behandelen.

Als er sprake is van één van de bovenstaande omstandigheden, kan je een herzieningsverzoek indienen. Je vraagt dan eigenlijk aan de Hoge Raad of ze jouw veroordeling ongedaan wil maken. Als de Hoge Raad van mening is dat de veroordeling ongedaan moet worden gemaakt, wordt de zaak opnieuw behandeld. Dit gebeurt door een Gerechtshof dat nog niet eerder naar de zaak heeft gekeken. Alle uitkomsten zijn dan weer mogelijk. Als er sprake is van een schending van een mensenrecht, kan de Hoge Raad de zaak ook zelf afhandelen.