Wat is TBS en wat betekent dit voor een slachtoffer

Tbs, de meeste mensen hebben deze term wel eens voorbij horen komen. Maar wat betekent tbs eigenlijk precies? En wat houdt het in voor jou als slachtoffer als jouw dader tbs opgelegd heeft gekregen?

Wat is tbs?

Tbs staat voor ‘terbeschikkingstelling’. Als iemand iets heeft gedaan dat niet mag volgens de wet en hier voor een deel of helemaal ontoerekeningsvatbaar voor wordt verklaard, kan de rechter tbs opleggen. Ontoerekeningsvatbaar betekent dat je de dader niet kan aanrekenen dat diegene de misdrijf heeft gepleegd, omdat iemand een persoonlijkheidsstoornis en/of een ernstige psychiatrische stoornis heeft. Doordat de dader een stoornis heeft, is de kans groot dat diegene nog een keer dezelfde fout maakt. Om de samenleving hiertegen te beschermen, is het belangrijk dat de dader, naast het uitzitten van zijn straf, ook de mogelijkheid krijgt om behandeld te worden voor zijn stoornis, dat is de tbs-behandeling.

Wanneer krijg je tbs opgelegd?

Terbeschikkingstelling (tbs) is een maatregel en geen straf. Het wordt vaak opgelegd door de rechter naast een gevangenisstraf. De rechter kan ook alleen tbs geven, bijvoorbeeld wanneer de dader volledig ontoerekeningsvatbaar is, maar dat gebeurt bijna nooit.

Terbeschikkingstelling is een heftige maatregel en daarom zijn er verschillende voorwaarden aan verbonden. Zo kan de rechter alleen tbs opleggen als de dader veroordeeld wordt voor een misdrijf waar een gevangenisstraf op staat van minimaal vier jaar. Daarnaast moet er sprake zijn van een persoonlijkheidsstoornis en/of een ernstige psychiatrische stoornis. En die stoornis moet ook de reden zijn dat het misdrijf is gepleegd. Tot slot moet er risico bestaan op dat het nog een keer gebeurt.

Het verschil tussen tbs met dwangverpleging en tbs met voorwaarden

Er zijn twee vormen van tbs, namelijk:

• Tbs met dwangverpleging;
• Tbs met voorwaarden.

Tbs met dwangverpleging is de zwaarste maatregel van de twee. Hierbij wordt de terbeschikkinggestelde (tbs’er) geplaatst in een gesloten beveiligde inrichting: een tbs-kliniek, hiervan zijn er 11 in Nederland. De dader moet hier verplicht verblijven en krijgt de mogelijkheid om een behandeling te volgen voor de stoornis. Deze behandeling is op vrijwillige basis. De gedachte hierachter is dat een behandeling alleen zinvol is, als de dader zelf behandeld wil worden. Gedwongen behandelen heeft geen nut.

Terugkeren in de maatschappij

Met een behandeling hopen we de kans dat iemand nog een keer een misdrijf pleegt te verkleinen. Deze personen kan dan terugkeren in de maatschappij. Als iemand niet meewerkt aan de behandeling dan wordt de kans op herhaling kleiner en moet de dader in de tbs-kliniek blijven. Bij tbs met voorwaarden hoeft iemand niet verplicht in een tbs-kliniek te verblijven, maar legt de rechter bepaalde voorwaarden op waar degene zich aan moet houden. Als de dader zich niet aan deze voorwaarden houdt, kan de rechter de tbs met voorwaarden veranderen in tbs met dwangverpleging.

Voorbeelden van voorwaarden die kunnen worden opgelegd zijn:

• Je houden aan het advies van de reclassering;
• Een bepaalde periode geen drank en/of drugs gebruiken;
• Je laten behandelen door een psycholoog;
• Verblijven in een verslavingskliniek of psychiatrische kliniek.

Hoe lang wordt tbs opgelegd?

De rechter legt tbs vaak op voor twee jaar. Na deze twee jaar kijkt de rechter of de maatregel verlengd moet worden of niet. De rechter kan de tbs dan telkens met een of twee jaar verlengen. De tbs eindigt pas als de dader geen gevaar meer vormt voor de samenleving. Vooraf is er dus geen einddatum. Als een tbs’er na een paar jaar nog steeds een gevaar is voor de samenleving, wordt diegene opnieuw op de afdeling geplaatst voor een lang verblijf. Hier krijgt iemand geen behandeling meer die gericht is op terugkeren in de samenleving, maar alleen de nodige psychische en medische zorg. Het kan dus gebeuren dat iemand de rest van zijn leven in een tbs-kliniek blijft, als er niets verandert. Bij lichte misdrijven kan dat niet, daarbij kan een dader maximaal vier jaar tbs met dwangverpleging krijgen.

Geen gevaar meer

Als de rechter vindt dat de tbs’er geen gevaar meer is voor de samenleving, dan kan de rechter tbs met dwangverpleging omzetten naar tbs met voorwaarden. Gemiddeld gebeurt dat in Nederland na ongeveer acht jaar. Hierbij moet de tbs’er zich aan bepaalde voorwaarden houden, deze zijn hierboven beschreven. Tbs met dwangverpleging stopt nooit zomaar, dit wordt altijd eerst omgezet naar tbs met voorwaarden.

Wanneer gaat een tbs’er met verlof?

Voordat tbs met dwangverpleging onder voorwaarden wordt gestopt, mag de tbs’er een aantal keer op verlof. Tijdens een verlof mag de tbs’er een tijdje de kliniek uit om tijd door te brengen met bijvoorbeeld familie en/of vrienden. Diegene mag pas op verlof als er genoeg vooruitgang te zien is en het risico op het herhalen van de misdrijf minder is. Tijdens het verlof wordt getest hoe iemand met het verlof en de vrijheid omgaat. Zo weten we of iemand klaar is om weer in de samenleving te zijn.

Aanvragen van verlof

Iemand krijgt niet zomaar verlof, dit krijgt een tbs’er alleen als de behandelaren denken dat iemand er aan toe is om met verlof te gaan. De tbs-kliniek kan hiervoor dan een verzoek indienen bij de minister van Justitie en Veiligheid. Het Adviescollege Verloftoetsing Tbs, beoordeelt dit verzoek en brengt een advies uit aan de minister. Als het adviescollege de verlofaanvraag afwijst, dan moet de minister dit advies volgen. Als het adviescollege adviseert om de verlofaanvraag goed te keuren, dan kan de minister zelf kiezen wat hij doet: afwijzen of goedkeuren. Het verlof geldteen jaar, in dat jaar kan de tbs’er meerdere keren met verlof. Na het jaar wordt gekeken hoe het is gegaan en kan een nieuwe verlofaanvraag worden ingediend bij het ministerie. Die zal dan weer op dezelfde manier worden beoordeeld.

Soorten verlof voor een tbs’er

Tbs’ers mogen niet zomaar een nachtje thuis slapen als zij verlof krijgen. Dit moeten ze opbouwen. Er zijn verschillende vormen van verlof, namelijk:

• Begeleid verlof;
• Onbegeleid verlof;
• Transmuraal verlof;
• Proefverlof

De invloed van slachtoffers op het verlof van tbs'ers

Als slachtoffer heb je niets te zeggen over of de tbs’er wel of niet verlof krijgt. Tbs is namelijk zoals we eerder al beschreven een maatregel en geen straf, en het heeft als doel om de dader weer veilig terug te laten keren in de samenleving. Dat kan het beste stapje voor stapje en daar hoort verlof bij.

Slachtofferbelangen bij tbs-verlof?

De belangen van slachtoffers worden wel meegenomen bij de voorwaarden die aan het verlof kunnen worden gesteld. Zo kan je als slachtoffer verzoeken dat de tbs’er bijvoorbeeld niet in jouw woonplaats mag komen tijdens zijn verlof. Ook kan je, als je dat wilt, op de hoogte worden gehouden van het verloop van de maatregel. Ook over het voorwaardelijk eindigen van de maatregel krijg je bericht. Hiervoor moet je je als slachtoffer aanmelden bij het Informatiepunt Detentieverloop.