Hoe help ik een nabestaande na moord of doodslag?

Het verwerken van een verlies na een moord of doodslag kost veel tijd. Jouw naaste kan bang zijn dat ook andere mensen uit zijn of haar omgeving worden vermoord. Dit is een natuurlijke reactie en kan jouw naaste extreem bezorgd maken. Het is goed om te beseffen dat dit komt door het verlies van een dierbare.

De één willen graag praten over de dood van een dierbare, terwijl de ander liever afleiding zoekt. Probeer te beseffen dat er geen standaard of goede manier van rouwen bestaat. Iedereen doet dit op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo. Het is belangrijk dit te respecteren.

Ook als naaste kun je nabestaande zijn. Omdat je een ander rouwproces ervaart dan de directe nabestaanden, is het fijn als je je kunt inleven en aanpassen.

Soms is het goed om contact te zoeken, en op andere momenten is het handiger om wat afstand te houden. Voor jouw naaste, maar soms ook voor jezelf. Als je bijvoorbeeld even tijd nodig hebt om je eigen gevoelens op een rij te zetten. Probeer per moment te bekijken wat het beste is.

Er kan een verschil zijn in de manier waarop mannen en vrouwen rouwen. Hoewel dit normaal is, kan het een rouwproces extra lastig maken. Bijvoorbeeld wanneer er een kind is vermoord en de vader hier anders mee omgaat dan de moeder.

Het is niet erg dat deze verschillen er zijn. Maar mogelijk vindt jouw naaste hierdoor meer steun bij iemand van het eigen geslacht.

Nabestaanden kunnen sterke gevoelens zoals boosheid ervaren, en bijvoorbeeld sneller boos of zelfs agressief reageren. Het is niet jouw rol als naaste om ervoor te zorgen dat de boosheid stopt. Het beste is om steeds weer een luisterend oor te bieden en niet te oordelen over emoties of gedrag. Praten over zijn of haar gevoelens kan helpend zijn.

Je kunt je onzeker voelen om jouw naaste voor het eerst te zien na het verlies. Dit is een natuurlijk en logisch gevoel. Het is belangrijk om toch te proberen contact te zoeken. Voor mensen die iets vreselijks hebben meegemaakt, kan het pijnlijk zijn om het gevoel te krijgen te worden ontweken.

Mogelijk neemt jouw naaste niet uit zichzelf contact met je op. Het kan zijn dat hij of zij hier wel behoefte aan heeft, maar dat dit veel energie kost. Het is goed om dit te beseffen.

Je kunt altijd laten zien dat je hem of haar graag steunt. Bijvoorbeeld door te vragen of en hoe je jouw naaste zou kunnen helpen. Zo kan hij of zij zelf zeggen of hier, op dat moment, behoefte aan is of niet.

Het is heel normaal dat je in zo’n heftige situatie niet weet hoe je moet reageren of wat je moet zeggen. Wees niet bang om hier eerlijk over te zijn. Je kunt altijd zeggen dat je het verschrikkelijk voor jouw naaste vindt, maar niet goed weet wat je moet zeggen. Dit laat al zien dat je betrokken bent.

De gebeurtenis kan ook op jou diepe indruk maken. Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat de nabestaande jou vertelt. En daarbij zijn of haar emoties te erkennen.

Laat weten dat alle gevoelens en emoties er mogen zijn. Jouw naaste kan bijvoorbeeld last hebben van nachtmerries, PTSS of depressieve gevoelens. Erken alle gevoelens die naar boven komen. Ook als je ze zelf niet begrijpt.

Voor mogelijke schuldgevoelens geldt hetzelfde. Wat er gebeurd is, is natuurlijk nooit de schuld van jouw naaste en dit besef is belangrijk voor het herstel. Toch kun je beter zeggen "Het is niet jouw eigen schuld", dan "Je moet je niet schuldig voelen". Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; dit heeft tijd nodig om te verminderen.

Sommigen vinden het prettig om over het slachtoffer te praten, herinneringen op te halen en iemands naam te blijven noemen. Voor anderen geeft dit juist veel verdriet. Door te vragen wat jouw naaste fijn vindt, kun je er op de gewenste manier voor hem of haar zijn.

Hulp aanbieden met de gewone dingen kan prettig zijn. Vraag of je jouw naaste kunt helpen met bijvoorbeeld boodschappen doen of de kinderen van school halen. Op deze manier kan hij of zij zelf vertellen welke hulp prettig of nodig is.

Ook kun je bijvoorbeeld eens eten koken en langsbrengen. Dit kan als prettiger worden ervaren dan wanneer wordt gezegd: "Je kunt altijd mee-eten". Of: "Als je iets nodig hebt, bel me dan."

Jouw naaste kan veel moeite hebben om erover te praten. Of bijvoorbeeld tijd nodig hebben om te accepteren dat hij of zij professionele hulp nodig heeft. Het is altijd belangrijk het eigen tempo van de nabestaande te respecteren.

Wees niet bang om te blijven zeggen dat de moord of doodslag nooit de schuld is van jouw naaste. Ook al is dat misschien wat hij of zij denkt. Dit besef is heel belangrijk voor het herstel.

Het is ook belangrijk om de emoties van jouw naaste te erkennen. Daarom kun je beter "Het is niet jouw schuld" zeggen dan "Je moet je niet schuldig voelen." Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; het heeft vaak tijd nodig om te verminderen.

Ook kinderen komen bij het verlies van een dierbare in een rouwproces. De meeste kinderen zijn sterk en kunnen zoiets goed verwerken. Sommigen zullen wat meer steun nodig hebben.

Kinderen geven het vaak zelf aan als ze meer willen weten. Het is belangrijk dat er dan ruimte is om eerlijk over de gebeurtenis te praten.

Verder kun je als naaste steun geven door het leven voor de kinderen zo normaal mogelijk door te laten gaan. En om leuke dingen te blijven doen.

Het is handig om de sterfdag en de verjaardag van het slachtoffer op te schrijven. Zodat je jouw naaste op die dagen kunt bellen, een kaartje kunt sturen of op bezoek kunt gaan.

Het kan lastig zijn te bepalen wat je precies moet zeggen of schrijven. Je kunt altijd zeggen dat je het verschrikkelijk vindt dat dit jouw naaste is overkomen. En dat je aan hem of haar denkt. Zo laat je jouw betrokkenheid zien.

Je kunt jouw naaste vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt jouw naaste:

• verhalen van anderen die door moord of doodslag iemand zijn verloren;
• organisaties die contact met andere nabestaanden organiseren;
• organisaties die professionele hulp en advies bieden;
• informatie over zijn of haar rechten, het strafproces en mogelijke schadevergoeding, en
• meer informatie over moord of doodslag.

Het is normaal dat jouw naaste lang na de moord of doodslag nog (elke dag) last heeft van wat er gebeurd is. Herstellen van zo'n traumatische gebeurtenis kost tijd en iedereen heeft hierin zijn eigen tempo. Wees daarom geduldig en bied tijd en ruimte om erover te kunnen praten. Ook jaren later is jouw steun nog waardevol.

Soms kun je de dingen die je zegt heel goed bedoelen, maar kan iets toch kwetsend zijn. Bijvoorbeeld omdat je het zelf niet hebt meegemaakt, maar toch zegt dat je snapt hoe jouw naaste zich voelt. Probeer dit soort uitspraken te voorkomen.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is: "Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is. Ik vind het heel erg dat dit jou is overkomen en ben er voor je als je erover wil praten."

Ook is het begrijpelijk dat je vol zit met vragen. Probeer toch om geen vragen te stellen waaruit blijkt dat je niet begrijpt hoe dit heeft kunnen gebeuren. Sommige vragen kunnen overkomen alsof het slachtoffer of de nabestaande zelf schuldig is. Zoals:

• "Waarom is hij/zij toch daar naartoe gegaan? Iedereen zei dat dit niet slim was!"
• "Waarom heb je hem/haar niet gewaarschuwd?"

Lees meer over victim blaming om nog beter te voorkomen dat je het schuldgevoel van jouw naaste onbedoeld vergroot.

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste de beste manier is om met de gebeurtenis om te gaan. Toch heeft iedereen zijn eigen tempo en eigen manier hierin. Probeer daarom geen uitspraken te doen als:

• "Je moet je gevoelens niet wegstoppen."
• "Je moet wel gewoon huilen, hoor."
• "Als je er niet over praat, kun je het ook niet verwerken."

Het kan vervelend zijn voor nabestaanden als je over een soortgelijke gebeurtenis en/of het verdriet van een ander begint. Natuurlijk probeer je jouw naaste hiermee te helpen. Maar nabestaanden hebben hun eigen verhaal en hun eigen verdriet, en meestal zitten zij hier niet op te wachten. Het is goed om hier rekening mee te houden.

Probeer niet te oordelen over de dader, of het te veel over hem of haar te hebben. Zeker als de dader een bekende is, kan dit emotioneel lastig zijn.

Het is begrijpelijk dat je jouw naaste zo goed mogelijk wil helpen. Toch is het belangrijk om je te blijven beseffen dat jouw hulp als vriend(in), familielid of collega goed genoeg is. Je bent geen hulpverlener of psycholoog en die rol hoef je ook niet aan te nemen.

Mensen die een dierbare hebben verloren door moord of doodslag, kunnen dit verlies geen ‘plekje geven’. Er komt geen einde aan het verdriet. Dit blijft, in een bepaalde vorm, altijd aanwezig. Probeer hierbij stil te staan en vraag nooit of het niet eens goed zou zijn om verder te gaan.

In het begin is er vaak veel aandacht voor de nabestaanden, vanuit bijvoorbeeld de omgeving of de burgemeester. Het kan pijnlijk zijn als deze aandacht ineens minder wordt. Hiermee kunnen mensen het gevoel krijgen er toch alleen voor te staan.

Probeer jouw naaste te blijven vragen hoe het gaat, ook na een langere periode. En probeer erop te letten dat je geen beloftes doet die je niet kunt waarmaken.

Het kan voor jouw naaste pijnlijk zijn als je de situatie of zijn of haar emoties bagatelliseert. Ook als de moord of doodslag jaren geleden gebeurde, want het laat diepe sporen achter.

Probeer geen uitspraken te doen waardoor jouw naaste het gevoel krijgt niet erkend te worden. Zoals: ''Het is nu al zo lang geleden.''

Het is logisch dat een moord of doodslag tot veel vragen leidt. Probeer toch om niet te veel te vragen als jouw naaste zijn of haar verhaal doet. Zoals vragen over details van de moord. Dit geeft vaak niet de steun die hij of zij nodig heeft.

Beter is om vooral een luisterend oor te bieden. Vragen hoe jouw naaste zich voelt of wat hij of zij nodig heeft, kan wel fijn zijn.

Probeer erop te letten dat je geen standaard reacties geeft, zoals:

• ‘‘Heb je het al een plekje gegeven?’’
• ‘‘Tijd heelt alle wonden.’’
• ‘‘Ben je er nu nog niet overheen?’’
• ‘‘Gelukkig heb je nog twee kinderen.’’

Deze uitspraken kunnen heel kwetsend zijn.

Dat jouw naaste zich gisteren heel verdrietig voelde, betekent niet automatisch dat dat vandaag weer zo is. Gevoelens van iemand in rouw zijn altijd in verandering. Vraag daarom steeds hoe het op dat moment met jouw naaste gaat, in plaats van het zelf in te vullen.

Heb je er behoefte aan zelf een herdenking te organiseren? Vraag dan altijd of de directe nabestaanden hier ook behoefte aan hebben. Vinden zij het niet fijn? Probeer dan iets anders te bedenken waar iedereen zich prettig bij voelt.

Mogelijk denk je te weten welke acties voor jouw naaste het beste zouden zijn. Toch is het belangrijk dat je hem of haar zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt.

Zeg bijvoorbeeld niet: ‘‘Nu wordt het echt tijd om weer eens op pad te gaan.’’ Je kunt wel zeggen dat het prettig zou kunnen zijn als/om … . Jouw naaste kan hier dan over nadenken en hier zelf over beslissen.

Probeer altijd de grenzen en het eigen tempo van jouw naaste te respecteren, in plaats van te pushen.

Jouw naaste kan verschillende emoties laten zien en zelfs boos en agressief reageren. Dit kan komen door gevoelens van onmacht, schuld, woede en verdriet. Probeer te beseffen dat het niet persoonlijk bedoeld is en probeer er niet over te oordelen.

Je wil natuurlijk graag dat jouw naaste zich snel beter voelt en je denkt daarom mogelijk al snel in oplossingen. Het is goed te beseffen dat je de pijn die jouw naaste voelt, niet weg kunt nemen. En ook al neemt de pijn misschien af, deze zal altijd een beetje blijven bestaan.

Met oplossingen of adviezen komen is dus niet altijd de gewenste reactie. Een luisterend oor is vaak veel belangrijker.