Hoe help ik iemand na een woningbrand?

Tijdens en direct na de brand kan jouw naaste heel angstig zijn en paniek voelen. Maar ook na de brand komt er vaak nog veel op hem of haar af. Mensen verliezen in één klap hun thuis en hun veilige basis. En er moet vaak veel geregeld worden, zoals een schadevergoeding.

Dit alles kan voor heftige emoties en stress zorgen. Het is goed om hier begrip voor te hebben. En om te beseffen dat heftige uitspraken niet persoonlijk bedoeld zijn.

Naast de schade aan spullen, kan een woningbrand ook op andere vlakken schade geven.

Heeft jouw naaste bijvoorbeeld ernstige brandwonden opgelopen? Dan kan dit heel moeilijk zijn om te accepteren. Net als het verlies van spullen met emotionele waarde.

Ook kan het lang duren voor jouw naaste de gebeurtenis zelf een plek heeft kunnen geven. En kan hij of zij hier psychische klachten aan overhouden. Denk aan PTSS, angstklachten of slaapproblemen.

Jouw steun en begrip is op elk vlak heel waardevol.

Een woningbrand heeft op alle gezinsleden invloed. Niet alleen moet iedereen voor zichzelf verwerken wat er gebeurd is en wat hij of zij verloren is. Ook onzekerheid kan een grote rol spelen. Het kan bijvoorbeeld lang duren voordat het gezin weer een thuis en een veilige basis heeft.

Het is goed om dit te beseffen. En om oog te hebben en houden voor alle leden van het gezin.

Is de brand aangestoken door een ander? Dan gaat het om een misdrijf. De kans op psychische klachten is daarmee mogelijk nog groter. Ook kan een mogelijk strafproces de verwerking van de gebeurtenis in de weg staan.

Als iemand door een woningbrand is komen te overlijden, hebben de nabestaanden te maken met een onverwacht verlies. Het verwerken daarvan kost veel tijd en het rouwproces is voor iedereen anders. Sommige mensen praten graag over de overledene, terwijl anderen liever afleiding zoeken.

Jouw naaste rouwt dus op een eigen manier en in een eigen tempo. Het is goed om dit te beseffen en te respecteren.

Behalve met het plotselinge verlies, hebben nabestaanden vaak ook veel dingen te regelen. Denk aan de begrafenis en een mogelijke schadevergoeding. Dit kan deze periode extra zwaar maken. En het kan mogelijke psychische klachten zoals PTSS, complexe rouw en depressie erger maken.

Jouw betrokkenheid en steun is bij psychische klachten extra waardevol voor jouw naaste.

Het plotselinge verlies, maar bijvoorbeeld ook een mogelijke rechtszaak, kan veel stress geven. Ook kunnen nabestaanden heftige emoties laten zien, zoals woede. Dit komt vaak vanuit een gevoel van onmacht.

Het is goed om te beseffen dat heftige uitingen niet persoonlijk bedoeld zijn. En dat je het verdriet niet kunt wegnemen. Wel kun je een luisterend oor bieden en laten zien dat jouw naaste er niet alleen voor staat.

Is de brand aangestoken? Voor nabestaanden kan een mogelijke strafzaak heel veel stress en woede geven. Zeker wanneer de opgelegde straf in hun ogen geen recht doet aan het overlijden van hun dierbare. Psychische klachten kunnen hierdoor erger worden.

Het is goed om hier oog voor te hebben. En fijn als je jouw naaste in dit proces kunt blijven steunen.

De situatie kan ook op jou diepe indruk maken. En je kunt bijvoorbeeld boosheid voelen naar de brandstichter toe.

Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat jouw naaste denkt en voelt. En probeer daarbij zijn of haar gevoelens te erkennen.

Het is ook voor jou heftig om te horen dat jouw naaste een woningbrand heeft meegemaakt. Of dat jouw naaste door een woningbrand een dierbare is verloren. Het is normaal dat je niet goed weet wat je moet zeggen. Wees niet bang om dit aan te geven.

Een eerste reactie zou kunnen zijn: ''Ik vind het zo erg voor je. Ik ben er voor je als je erover wilt praten of hulp nodig hebt.''

Laat weten dat alle gevoelens en emoties er mogen zijn. Jouw naaste kan bijvoorbeeld last hebben van boosheid, stress of angst.

Erken alle gevoelens die naar boven komen. Ook als je ze zelf niet begrijpt, bijvoorbeeld wanneer jouw naaste heel erg bang is dat het opnieuw gebeurt.

Voor jouw naaste is het heel fijn te weten dat je betrokken bent bij zijn of haar situatie. Je kunt dit laten zien door bijvoorbeeld te zeggen:

• ''Ik zie hoe erg het voor je is'',
• ''Ik vind het verschrikkelijk dat je dit meemaakt'', of
• ''Hoe kan ik er voor je zijn?''

Het is heel normaal als je niet direct weet hoe je jouw naaste kunt steunen. Wees niet bang om dit te vragen. Zo kan hij of zij zelf vertellen welke hulp prettig of nodig is.

Zo kan het bijvoorbeeld fijn zijn om dingen uit handen te nemen. Om samen te kijken wat er mogelijk is aan schadevergoeding. Of simpelweg om een luisterend oor te bieden.

Hulp aanbieden met de gewone dingen kan prettig zijn. Vraag of je jouw naaste kunt helpen met bijvoorbeeld koken of de kinderen van school halen. Of vraag of je kunt helpen zoeken naar tijdelijk onderdak. Op deze manier kan hij of zij zelf vertellen welke hulp fijn is.

Meestal denken slachtoffers van een woningbrand zelf goed na over oplossingen om het huis brandveiliger te maken. Maar mogelijk kan jouw hulp hierin fijn zijn. Je kunt daarom vragen hoe je zou kunnen helpen om het gevoel van veiligheid terug te krijgen.

Op deze pagina van de Brandweer vind je tips om een woningbrand in de toekomst te voorkomen. Deze informatie is in meerdere talen gratis te downloaden. Ook via deze pagina van KluisStore vind je verschillende tips voor het voorkomen van brand in huis.

Probeer erop te letten dat de andere gezinsleden jouw hulp mogelijk ook nodig hebben. Vraag hoe het met hen gaat en of je zou kunnen helpen. Ook als de kinderen al volwassen zijn.

Je kunt jouw naaste vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt jouw naaste:

• verhalen van anderen die een woningbrand meemaakten of hierdoor een dierbare verloren;
• organisaties die contact met lotgenoten organiseren;
• organisaties die professionele hulp en advies bieden;
• informatie over mogelijke schadevergoeding, en
• meer informatie over een woningbrand.

Jouw steun is direct na de woningbrand heel waardevol, maar vaak ook lang daarna nog. Een woningbrand kan namelijk zorgen voor blijvende verandering en het herstel kan lang duren. Net als het rouwproces, als er iemand door een woningbrand is overleden.

Probeer daarom te blijven vragen hoe het gaat, en of en hoe je zou kunnen helpen.

Je kunt je onzeker voelen om jouw naaste voor het eerst te zien na het verlies. Dit is een natuurlijk en logisch gevoel. Het is belangrijk om toch te proberen contact te zoeken. Voor mensen die iets vreselijks hebben meegemaakt, kan het pijnlijk zijn om het gevoel te krijgen te worden ontweken.

Mogelijk neemt jouw naaste niet uit zichzelf contact met je op. Het kan zijn dat hij of zij hier wel behoefte aan heeft, maar dat dit veel energie kost. Het is goed om dit te beseffen.

Je kunt altijd laten zien dat je hem of haar graag steunt. Bijvoorbeeld door te vragen of en hoe je jouw naaste zou kunnen helpen. Zo kan hij of zij zelf zeggen of hier, op dat moment, behoefte aan is of niet.

Sommigen vinden het prettig om over het slachtoffer te praten, herinneringen op te halen en iemands naam te blijven noemen. Voor anderen geeft dit juist veel verdriet. Door te vragen wat jouw naaste fijn vindt, kun je er op de gewenste manier voor hem of haar zijn.

Zijn er kinderen bij betrokken? Ook kinderen komen bij het verlies van een dierbare in een rouwproces. De meeste kinderen zijn sterk en kunnen zoiets goed verwerken. Sommigen zullen wat meer steun nodig hebben.

Naast het verwerken van het verlies, moeten ouders vaak ook veel regelen na het overlijden van een dierbare. Hierdoor kunnen kinderen het gevoel krijgen ook hun ouders een beetje te verliezen. Het is goed om dan extra oog te hebben voor hun rouwproces.

Het kan zijn dat kinderen vragen hebben over het overlijden of over de dood. Kinderen geven het vaak zelf aan als ze meer willen weten. Het is belangrijk dat er dan ruimte is om eerlijk over de gebeurtenis te praten.

Verder kun je als naaste steun geven door het leven voor de kinderen zo normaal mogelijk door te laten gaan. En om leuke dingen te blijven doen.

Het is handig om de sterfdag en de verjaardag van het slachtoffer op te schrijven. Zodat je jouw naaste op die dagen kunt bellen, een kaartje kunt sturen of op bezoek kunt gaan.

Het kan lastig zijn te bepalen wat je precies moet zeggen of schrijven. Je kunt altijd zeggen dat je het verschrikkelijk vindt dat het is gebeurd. En dat je aan hem of haar denkt. Zo laat je jouw betrokkenheid zien.

Soms kun je de dingen die je zegt heel goed bedoelen, maar kan iets toch kwetsend zijn. Bijvoorbeeld omdat je het zelf niet hebt meegemaakt, maar toch zegt dat je snapt hoe jouw naaste zich voelt. Probeer dit soort uitspraken te voorkomen.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is: "Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is (geweest). Ik vind het heel erg dat dit jou is overkomen en ben er voor je als je erover wil praten."

Ook is het begrijpelijk dat je vol zit met vragen. Probeer toch om geen vragen te stellen waaruit blijkt dat je niet begrijpt hoe dit heeft kunnen gebeuren.

Sommige uitspraken kunnen overkomen alsof jouw naaste of de overleden persoon de woningbrand of het overlijden zelf had kunnen voorkomen. Zoals:

• "Hadden jullie dan geen rookmelders geplaatst?" of
• ''Daarom altijd het gas checken voordat je weggaat ..."

Probeer dit soort uitspraken te voorkomen. En maak ook altijd duidelijk dat je jouw naaste serieus neemt.

Lees meer over victim blaming.

Het kan voor jouw naaste pijnlijk zijn als je de situatie of zijn of haar gevoelens bagatelliseert. Ook als de woningbrand al jaren geleden gebeurde, want het laat vaak diepe sporen achter.

Probeer geen uitspraken te doen waardoor jouw naaste het gevoel krijgt niet serieus te worden genomen. Zoals:

• ''Het had veel erger kunnen aflopen'',
• ''Gelukkig waren het maar spullen'', of
• ''Vergeet het maar gewoon, je bent er toch nog?''

Of zoals tegen een nabestaande:

• "Het is nu al zo lang geleden."

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste het beste zou zijn. Toch is het belangrijk dat je hem of haar zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt. Zeg bijvoorbeeld niet: "Je moet je echt laten behandelen voor die angstklachten." Of ''Nu wordt het echt tijd om weer eens op pad te gaan.''

Probeer altijd de grenzen en het eigen tempo van jouw naaste te respecteren, in plaats van te pushen.

Je kunt wel de mogelijkheden bespreken. Of vragen of jouw naaste zelf al over iets heeft kunnen nadenken. Zoals: "Weet je misschien al hoe je dat zou willen aanpakken?" Maar laat hem of haar altijd zelf beslissen wat er gebeurt.

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste de beste manier is om met de situatie om te gaan. Of om de gebeurtenis(sen) te verwerken. Toch heeft iedereen zijn eigen tempo en eigen manier hierin. Probeer daarom geen uitspraken te doen als:

• "Je moet je gevoelens niet wegstoppen."
• "Je moet wel gewoon huilen, hoor."
• "Als je er niet over praat, kun je het ook geen plek geven."

Het is begrijpelijk dat je jouw naaste zo goed mogelijk wilt helpen. Toch is het belangrijk om te weten dat jouw hulp als naaste goed genoeg is. Je bent geen hulpverlener of psycholoog en die rol hoef je ook niet aan te nemen.

Is brandstichting de oorzaak, en is de dader een bekende? Probeer dan niet te veel de aandacht te leggen op de dader, bijvoorbeeld door over hem of haar te oordelen. Het kan voor jouw naaste moeilijk zijn als iemand nare dingen zegt over die persoon.

Het verhaal dat jouw naaste jou vertelt, kan bestaan uit losse stukjes van herinneringen. Mogelijk wil je proberen om hier een logisch verhaal van te maken door alle feiten helder te krijgen. Maar dit is niet nodig en vaak ook niet mogelijk.

Daarnaast kan te veel vragen stellen kwetsend zijn. Dit kan namelijk het gevoel geven dat jouw naaste of de overleden persoon de brand had kunnen voorkomen.

Dat jouw naaste zich gisteren heel verdrietig voelde, betekent niet automatisch dat dat vandaag weer zo is. Gevoelens van iemand in rouw zijn altijd in verandering. Vraag daarom steeds hoe het op dat moment met jouw naaste gaat, in plaats van het zelf in te vullen.

Elke situatie had anders kunnen lopen en is niet terug te draaien. Probeer te beseffen dat het bedenken van ‘als-scenario’s’ pijnlijk kan zijn. Bijvoorbeeld: ''Als hij op dat moment niet op zolder was, was hij er misschien nog geweest.'' Dit soort uitspraken zijn niet steunend en kunnen juist meer woede en verdriet geven.

Het kan vervelend zijn voor nabestaanden als je over een soortgelijke gebeurtenis en/of het verdriet van een ander begint. Natuurlijk probeer je jouw naaste hiermee te helpen. Maar meestal hebben nabestaanden hun eigen verhaal en hun eigen verdriet, en zitten zij hier niet op te wachten. Het is goed om hier rekening mee te houden.

Probeer erop te letten dat je geen standaard reacties geeft, zoals:

• ‘‘Heb je het al een plekje gegeven?’’
• ‘‘Tijd heelt alle wonden.’’
• ‘‘Ben je er nu nog niet overheen?’’
• ‘‘Gelukkig heb je nog twee kinderen.’’

Deze uitspraken kunnen heel kwetsend zijn.

Heb je er behoefte aan zelf een herdenking te organiseren? Vraag dan altijd of de directe nabestaanden hier ook behoefte aan hebben. Vinden zij het niet fijn? Probeer dan iets anders te bedenken waar iedereen zich prettig bij voelt.

In het begin is er vaak veel aandacht voor de nabestaanden vanuit de omgeving. Het kan pijnlijk zijn als deze aandacht ineens minder wordt. Hiermee kunnen mensen het gevoel krijgen er toch alleen voor te staan.

Probeer jouw naaste te blijven vragen hoe het gaat, ook na een langere periode. En probeer erop te letten dat je geen beloftes doet die je niet kunt waarmaken.

Mensen die door een woningbrand een dierbare hebben verloren, kunnen dit verlies geen ‘plekje geven’. Er komt geen einde aan het verdriet. Dit blijft, in een bepaalde vorm, altijd aanwezig. Probeer hierbij stil te staan en vraag nooit of het niet eens goed zou zijn om verder te gaan.