Hoe help ik iemand die te maken heeft met vermissing?

De onzekerheid van een vermissing kan bij jouw naaste voor heftige emoties en stress zorgen. Het is goed om hier begrip voor te hebben. En om te beseffen dat heftige uitingen niet persoonlijk bedoeld zijn.

Binnen een familie kan er verschillend gereageerd worden op de vermissing van een gezinslid. De één kan vooral verdrietig en bang zijn, de ander vooral boos of hoopvol. En weer een ander houdt zich alleen nog maar bezig met zoeken.

Soms zorgt dit ervoor dat familieleden dichter tot elkaar komen. Maar het kan ook zorgen voor meer afstand en spanning tussen gezinsleden.

Jouw naaste komt als achterblijver in een heel onzekere situatie terecht. Het is onduidelijk wat er met zijn of haar dierbare gebeurd is. En ook wat iemand heeft meegemaakt en of iemand zal terugkomen.

Deze onzekerheid blijft, totdat de vermiste persoon (misschien) weer gevonden wordt. Dit maakt dat jouw naaste de situatie tot die tijd niet kan afsluiten.

Het onverwacht verdwijnen van een dierbare kan voor verschillende psychische, emotionele en lichamelijke klachten zorgen. Zoals ernstige stress- en angstklachten, slaapproblemen, hoofdpijn, spierpijn en misselijkheid.

Door een vermissing kunnen er ook andere problemen ontstaan, zoals (tijdelijk) niet meer kunnen werken door psychische klachten. En wordt de vermiste persoon niet meer gevonden? Dan is iemands leven op meerdere vlakken voor altijd veranderd. Het is dan fijn als je jouw naaste hierin kunt ondersteunen.

Je kunt je onzeker voelen om jouw naaste voor het eerst sinds de vermissing te zien. Dit is een natuurlijk en logisch gevoel. Het is belangrijk om toch te proberen contact te zoeken. Voor mensen die iets vreselijks meemaken, kan het pijnlijk zijn om het gevoel te krijgen te worden ontweken.

Mogelijk neemt jouw naaste niet uit zichzelf contact met je op. Het kan zijn dat hij of zij hier wel behoefte aan heeft, maar dat dit veel energie kost. Het is goed om dit te beseffen.

Je kunt altijd laten zien dat je hem of haar graag steunt. Bijvoorbeeld door te vragen of en hoe je jouw naaste zou kunnen helpen. Zo kan hij of zij zelf zeggen of hier, op dat moment, behoefte aan is of niet.

Het is ook voor jou heftig om te horen dat jouw naaste een vermissing meemaakt(e). Het is normaal dat je niet goed weet wat je moet zeggen. Wees niet bang om dit aan te geven.

Een eerste reactie zou kunnen zijn: ''Ik vind het zo erg voor je. Ik ben er voor je als je erover wilt praten of hulp nodig hebt.''

Een luisterend oor of een arm om de schouder is vaak al heel waardevol.

De vermissing kan ook op jou diepe indruk maken. En je kunt je zelf ook grote zorgen maken om de vermiste persoon en zijn of haar veiligheid.

Ondanks de sterke emoties die je mogelijk ervaart, is het belangrijk om rustig te blijven. Probeer vooral goed te luisteren naar wat jouw naaste wil, denkt en voelt. En probeer daarbij zijn of haar gevoelens te erkennen.

Voor jouw naaste is het heel fijn te weten dat je betrokken bent bij zijn of haar situatie. Je kunt dit laten zien door bijvoorbeeld te zeggen:

• ''Ik zie hoe erg het voor je is.''
• ''Ik vind het verschrikkelijk dat jij dit mee moet maken.''
• ''Hoe kan ik er voor je zijn?''

Ook een luisterend oor bieden is vaak heel waardevol.

Laat weten dat alle gevoelens en emoties er mogen zijn. Jouw naaste kan bijvoorbeeld last hebben van nachtmerries, PTSS of depressieve gevoelens. Erken alle gevoelens die naar boven komen. Ook als je ze zelf niet direct begrijpt.

Voor mogelijke schuldgevoelens geldt hetzelfde. De vermissing is nooit de schuld van jouw naaste en dit besef is belangrijk voor het herstel. Toch kun je beter zeggen "Het is niet jouw eigen schuld", dan "Je moet je niet schuldig voelen." Je kunt het schuldgevoel namelijk niet zomaar wegnemen; dit heeft tijd nodig om te verminderen.

Door alles wat er geregeld moet worden, houden achterblijvers vaak weinig tot geen tijd over voor zichzelf. Hulp aanbieden met de gewone dingen kan daarom prettig zijn.

Vraag of je jouw naaste kunt helpen met bijvoorbeeld boodschappen doen of de kinderen van school halen. Op deze manier kan hij of zij zelf vertellen welke hulp prettig of nodig is.

Ook kun je bijvoorbeeld eens eten koken en langsbrengen. Dit kan als prettiger worden ervaren dan wanneer wordt gezegd: "Je kunt altijd mee-eten". Of: "Als je iets nodig hebt, bel me dan."

Je kunt jouw naaste vertellen over de hulp en (h)erkenning die hij of zij kan vinden via Slachtofferwijzer. Op deze pagina vindt jouw naaste:

• informatie over wat je het beste kunt doen per soort vermissing;
• verhalen van anderen die met een vermissing te maken hebben (gehad);
• meer informatie over hoe de politie kan helpen;
• organisaties die contact met lotgenoten organiseren, en
• organisaties die professionele hulp en advies bieden.

Momenten van afleiding kunnen fijn zijn. Om even niet aan de vermiste persoon te denken en er geen zware gesprekken over te hebben. Je kunt vragen of iemand eraan toe is om eens samen op pad te gaan. Let erop dat het uitje wordt ingepland en dat jouw naaste hier niet zelf achteraan hoeft.

Jouw naaste kan veel moeite hebben om erover te praten. Of bijvoorbeeld tijd nodig hebben om te accepteren dat hij of zij professionele hulp nodig heeft. Het is altijd belangrijk het eigen tempo van jouw naaste te respecteren.

Blijf de naam van de vermiste persoon noemen, en denk samen terug aan fijne momenten. (Als jouw naaste dit ook prettig vindt.) Ook kan een bericht of bezoek op de dag van de vermissing of de verjaardag van de vermiste waardevol zijn. Zo wordt duidelijk dat de vermiste persoon niet vergeten wordt en geef je erkenning aan het verdriet van jouw naaste.

Is iemand langdurig vermist? Het is normaal dat jouw naaste hier nog elke dag last van heeft. Je kunt helpen door te laten weten dat de vermiste persoon niet vergeten wordt. Bijvoorbeeld door over hem of haar te blijven praten, en door het onderwerp niet te ontwijken.

Soms kun je de dingen die je zegt heel goed bedoelen, maar kan iets toch kwetsend zijn.

"Ik snap hoe je je voelt"

Heb je zelf nooit een vermissing meegemaakt? En ben je in dit geval niet ook een direct naaste van de vermiste persoon? Dan kan het kwetsend zijn als je toch zegt dat je snapt hoe jouw naaste zich voelt. Probeer dit soort uitspraken te voorkomen.

Wat je altijd zou kunnen zeggen, is: "Ik heb het zelf niet meegemaakt, maar ik kan me voorstellen dat het heel heftig is. Ik vind het heel erg dat dit jou is overkomen en ben er voor je als je erover wil praten."

"Hoe heeft dit kunnen gebeuren?"

Het is begrijpelijk dat je vol zit met vragen. Probeer toch om geen vragen te stellen waaruit blijkt dat je niet begrijpt hoe dit heeft kunnen gebeuren. Sommige vragen en opmerkingen kunnen overkomen alsof de vermiste persoon of jouw naaste de vermissing had kunnen voorkomen of oplossen. Zoals:

• "Hoe ben je jouw kind dan uit het oog verloren, je was er toch bij?"
• "Weet je zeker dat je alles hebt geprobeerd om hem/haar terug te vinden?"
• "Waarom heeft hij/zij die avond niet gewoon de standaard route naar huis genomen?"

Lees meer over victim blaming.

"Streep eronder."

Gaat het om een langdurige vermissing? Dan is het ook goed te beseffen dat jouw naaste de onzekerheid en het verdriet nooit helemaal zal kunnen loslaten. Doe daarom geen uitspraken als:

• ''Je begrijpt toch dat hij of zij niet meer terugkomt?''
• ''Is het geen tijd om er een streep onder te zetten?''

Het kan voor jouw naaste pijnlijk zijn als je de situatie of zijn of haar emoties bagatelliseert.

Probeer geen uitspraken te doen waardoor jouw naaste het gevoel krijgt niet erkend te worden. Zoals:

• ''Ik zou niet meteen zo bang zijn, hij komt vast vanzelf weer terug.''
• ''Het is nu al zo lang geleden.''

Een vermissing roept vragen op. Wat is er gebeurd? Had iemand al langer problemen? Het is begrijpelijk dat je probeert te begrijpen hoe iemand vermist is geraakt.

Wees toch voorzichtig met het doen van aannames, zeker naar jouw naaste toe. Een vermissing gaat altijd samen met onzekerheid over wat er precies gebeurd is. En ook achterblijvers zelf blijven met onbeantwoorde vragen achter. Het is goed om dit te beseffen en om vooral een luisterend oor te bieden.

Daarnaast is het goed om niet voor jouw naaste in te vullen hoe hij of zij zicht voelt. De ene dag kan er meer hoop, angst of verdriet zijn dan op de andere dag. Vraag daarom steeds hoe het op dat moment met jouw naaste gaat, in plaats van het zelf in te vullen.

Probeer niet te oordelen over de vermiste persoon. Denk aan een uitspraak als: ''Ze gedroeg zich anders, denk je dat ze een ander had?'' Besef dat het gaat om een dierbaar persoon en dat achterblijvers geen nare dingen over hem of haar willen horen. Ook na jaren is het belangrijk dat er met respect over de vermiste persoon wordt gesproken.

Ook oordelen over jouw naaste is niet helpend. Jouw naaste kan verschillende emoties laten zien en zelfs boos en agressief reageren. Dit kan komen door gevoelens van onmacht, schuld, onzekerheid en verdriet. Probeer hier begrip voor te hebben.

Mogelijk denk je te weten wat voor jouw naaste de beste manier is om met de vermissing om te gaan. Toch heeft iedereen zijn eigen tempo en eigen manier hierin. Probeer daarom geen uitspraken te doen als:

• "Je moet je gevoelens niet wegstoppen."
• "Je moet wel gewoon huilen, hoor."
• "Als je er niet over praat, kun je het ook niet verwerken."

Mogelijk denk je te weten welke acties voor jouw naaste het beste zouden zijn. Toch is het belangrijk dat je hem of haar zelf laat beslissen wat er wel en niet gebeurt.

Zeg bijvoorbeeld niet zoiets als:

• ''Ik zou het echt op social media zetten.''
• ''Je moet echt hulp zoeken voor je psychische klachten.''
• ''Nu wordt het echt tijd om weer eens op pad te gaan.''

Je kunt wel zeggen dat het handig of prettig zou kunnen zijn als/om … . Jouw naaste kan hier dan over nadenken en hier zelf over beslissen.

Probeer altijd de grenzen en het eigen tempo van jouw naaste te respecteren, in plaats van te pushen.

Het is begrijpelijk dat je jouw naaste zo goed mogelijk wil helpen. Toch is het belangrijk om te beseffen dat jouw hulp als vriend(in), buur of bijvoorbeeld collega goed genoeg is. Je bent geen hulpverlener of psycholoog en die rol hoef je ook niet aan te nemen.

Probeer erop te letten dat je geen standaard reacties geeft, zoals:

• ‘‘Heb je het al een plekje gegeven?’’
• ‘‘Tijd heelt alle wonden.’’
• ‘‘Ben je er nu nog niet overheen?’’
• ‘‘Gelukkig heb je nog twee kinderen.’’

Deze uitspraken kunnen heel kwetsend zijn.

Het kan vervelend zijn voor jouw naaste als je over een soortgelijke gebeurtenis en/of het verdriet van een ander begint. Natuurlijk probeer je hem of haar hiermee te helpen. Maar achterblijvers hebben hun eigen verhaal en hun eigen verdriet, en meestal zitten zij hier niet op te wachten. Het is goed om hier rekening mee te houden.

Een vermissing kan lang duren, en het kan pijnlijk zijn om te zien hoe jouw naaste hieronder lijdt. Je wil natuurlijk graag dat jouw naaste zich snel beter voelt en je denkt daarom mogelijk al snel in oplossingen.

Het is goed te beseffen dat jij de onzekerheid en het verdriet dat jouw naaste voelt, niet weg kunt nemen. En ook al neemt het verdriet misschien af, het zal altijd een beetje blijven bestaan.

Met oplossingen of adviezen komen is dus niet altijd de gewenste reactie. Een luisterend oor is vaak veel belangrijker.